Serebral palsi (SP); gelişmekte olan beyinde doğum öncesinde, doğum sırasında ya da doğum sonrasında rastgele bir nedenle lezyon ya da zedelenme sonucu gelişen ilerleyici olmayan lakin yaşla değişebilen hareketi kısıtlayıcı kalıcı motor işlev kaybı, postur ve hareket bozukluğu ile tanımlayabiliriz. Motor bozukluk yanında duyusal, bilişsel, bağlantı, algılama , epilepsi davranış bozuklukları, öğrenme zahmetleri, dil-konuşma bozuklukları ve ağız-diş sorunları, ikincil kas –iskelet meseleleri eşlik edebilir.
Gebelik devrinin başlangıcından kol ve bacakların tam kullanımı, yürüme, yemek yeme, merdiven çıkma üzere günlük ömrü sürdürmeye yarayan hareket yeteneğini sağlayan beyin bölgesinin 7-8 yaşlarında tamamlanmasına kadar beyinde olaşabilecek rastgele bir sorun bu bölgenin fonksiyon bozukluğu olarak karşımıza çıkar ve ortaya çıkan tablo SP olarak isimlendirilir. SP de beyin hasarı ilerleyici değildir, ama ortaya çıkan sorun ömür uzunluğu devam eder.
Sıklığı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte 1 – 5 / 1000’ olup ülkemizde ise 4/1000’dir. Türkiye’de akraba evlilikleri, hamilelik periyodunda geçirilen hastalıkların fazla olması ve bakım koşullarının yetersizliği, doğum kaidelerinin olumsuzluğu, bebek bakım hizmetlerinin yetersizliği, bebeklerde bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazlalığı ve beslenme yetersizliği üzere nedenlerle SP sıklığının daha fazla olduğu düşünülmektedir.
Nörolojik sorunu olup, oksijensiz kaldığı belirtilen her bebek SP değildir. Anne-baba akrabalığı ve kardeş hikayesi varsa, hikayede bariz bir SP nedeni bulunmamışsa ayırıcı teşhis için tetkikler planlanmalıdır.
SP’nin birtakım tipleri daha çok kas ve tendonları meblağ, bunlarda değişik felçler gelişir. Kimileri ise beyni tutarak çeşitli istemsiz hareketlere neden olur. Serebral palsili çocukların zeka dereceleri çok farklıdır. Bu çocukların toplumdaki yerlerini de fizikî kusurları ve zeka dereceleri belirler. Bu çocukların yaklaşık %30-40’ı hayatlarını kendi başlarına idame ettirebilir. Geri kalanları ise ailelerine bağımlı olarak yaşamaktadırlar.
Süt çocukluğu periyodunda erken el tercihi (1 yaş ), yakalama refleksinin, tek taraflı devam etmesi spastik hemipareziden kuşkulandırabilir. Elde nesneleri kavrama ve ince motor maharetlerde gerilik , nesneye uzanmak istediğinde, parmaklarda istemsiz hiperekstansiyon(spastik yaklaşım) görülür. Tutulan ekstremitede (özellikle elde) kore, atetoz – tremo biçiminde istemsiz hareketler gelişebilir.
SP nasıl erken teşhis edilir?
SP erken teşhisinde; özgün bir teşhis yolu yoktur. Teşhis birden fazla bulgu ile konmalıdır. Aileler bebeğin gelişiminde en ufak bir gecikme ya da olağandan sapma gördüklerinde doktora başvurmalıdırlar.
Riskli bebekler nörolojik muayene ,gelişim basamakları, tonüs olağandışı hareketler ve postür istikametinden nizamlı izlenmeli saptanan bulguya nazaran erken uyarılma programına alınmalı rutin beyin MRG’si yapılmalıdır .
İlkel refleksler; beyin sapından kaynaklanan, doğumda var olan, 6-9 ayda kaybolan bedenin motor refleksleridir. Emme, arama, Moro, yakalama, tonik boyun refleksi ilkel reflekslerdir.Yenidoğanın ömrünü sürdürebilmesi için gereklidir.İlkel refleksler kaybolmadıkça motor marifetler gelişemez.İlkel reflekslerin vaktinde kaybolmaması olağandışı olması reflekslerin alınmaması motor marifetlerin gelişmediğini gösteren bir bulgudur.SP’de ilkel refleks anormallikleri görülür. SP’de nöromotor gelişim doğumdan itibaren geridir.İlerleyici olmayan statik bir gerilik vardır.
Tedavi
Serebral palsinin dayanak tedavisi vardır.
Bu tedavinin kısımları şu biçimdedir:
– Fizik tedavi
– Eğitim
– İlaç tedavisi: Kas gevşetici ilaçların bazen faydası olabilir. Ayrıyeten Baklofen pompası, botulismus toksini üzere birtakım özel süreç gerektiren ilaçlar da kullanılmaktadır.
Botulismus toksini spastik olan kasın içine enjeksiyon ile uygun dozda verildiğinde o kasın 2-3 ay müddet ile felç olmasına neden olmaktadır. Bu formda istemsiz olarak kasılan adalenin kasılması engellenmekte, kol yahut bacağın gevşemesi sağlanmaktadır.
– Cerrahi tedavi: Beyin cerrahisi tarafından yapılan kas gevşetici yahut istemsiz hareketleri denetim altına almaya yarayan birtakım teşebbüslerdir. Baklofen pompası bu formüllerden biridir.
– Gelişen meselelerin tedavisi: Örneğin eklem kısıtlılıklarının ortopedi uzmanı tarafından cerrahi teşebbüsle açılması. Havale (konvülsiyon) varsa ilaçla tedavisi.
SP li hastalar için direkt tesirli bir ilaç yoktur. Lakin havaleler (konvülziyon) ve kaslardaki çok sertlik için kimi ilaçlar kullanılmaktadır. SP li çocuğun belirtileri, SP nedenine, lezyonun şiddetine ve komplikasyonların olup olmadığına bağlı olarak çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Bu nedenlerle her çocuğun tedavisi ve rehabilitasyon programı farklılık gösterir. SP li çocukta birçok sorun bir ortaya gelerek aile ve çocuk için ömrü güçleştirir. Bu nedenle sorunların âlâ bir formda tanımlanması çok kıymetlidir. Lakin bilimsel ve şuurlu yaklaşım SPli çocuğun daha bağımsız bir yaşama kavuşmasını sağlayabilir.
Birçok meslek kümesinin bir ortada çalışması gerekir.
Fizik Tedavi Rehabilitasyon; en büyük rolü üstlenir. Fizyoterapide emel hakikat hareketin öğretilmesidir. Çocuğun gün içinde düzgün duruşu sağlanabilirse olağan hareket gelişiminin olabilmesi için gerekli duysal ihtar sağlanmış olur.Fizyoterapiye riskli bebeklerde, yani anne karnında, doğum sırasında yahut sonrasında sorunu olan bebeklerde, yenidoğan periyodunda başlanmalıdır.Tedaviye erken başlamanın istenmeyen kasılmaları önlemede, bebeğin gerçek duruş biçimlerini öğrenmesinde, kendi bedenini hissetmesinde, ileride gelişebilecek eklem sertliklerini (kontraktürleri) önlemede ve olağana yakın hareket sağlanabilir. İstikrar alıştırmaları, yüzükoyun yatarak başı sağa-sola çevirme, küreye basma, yüz sözleri üzere eğitimler vermek gerekir.
Konuşma tedavisi; dinleme eğitimi, lisan hareketleri, parmaklarını diş ve dudaklarında dolaştırmak ve emerken lisan düz kalıyorsa lisan ortasına baskı uygulamak (anne kaşıkla yapabilir) . Konuşma eğitiminde kullanılan araçlarda, görsel ve işitsel uyarıcılara daha fazla yer vermek uygun olur. Eğitim yaşantılarının canlandırarak verilmesi çocuğun daha çok ilgisini çekebilir. Canlandırma için kuklalar, küçük mesken eşyaları, giysiler, küçük hayvan modelleri kullanılabilir.Her bir yüzüne fotoğraf yapıştırılmış küpler, ses çıkaran oyuncaklar, oyuncak müzik aletleri, sopaya dizilen renkli halkalar, renkli bloklar, vs. olabilir.
Ortopedi; çocukta var olan form bozukluğunu düzeltmek, biçim bozukluğu oluşumunu engellemek, görünümü düzeltmek ve bağımsızlığını arttırmak hedefi ile uygulanır. Yapılacak teşebbüs kasın kemiğe bağlanma kısmına, kemiğe ve sona yönelik olarak planlanır. Çocuklar eşyalara tutunarak gezinmeye ya da yardımla da olsa yürümeye başlayıncaya kadar cerrahi teşebbüsten kaçınılmalı, fizyoterapiye tartı verilmelidir. Gerekli görülürse botoks ve germeler yapılarak tedaviye devam edilmelidir. Uygun yaşlar 5 ila 8 yaş ortasıdır. Çocuğun paklığı, bakımı ve kalça çıkığına yönelik yapılması gereken operasyonlar bunun dışındadır.
Eklem kısıtlılığını ve kasların çok gerginliğini önlemek için başvurduğumuz usuller; sinir-kas bağlantısını düzenleyen kimi ilaçlar, düzeltici alçılar, ortozlar ve germe egzersizleridir.Kalça çıkığı için en kı
ymetli risk faktörü kalça etrafındaki kaslarda spastisite ve kas dengesizliğidir. Bu durum ilerleyicidir. Kalça etrafındaki kaslara germe, gece pozisyonlama (yardımcı araçlar ile muhakkak formda tutma), botoks ve gerekirse cerrahi teşebbüs uygulanır.
İlaçlar; Salya akması ve spastik kasılmayı azaltmak için (ağızdan ilaçlar, botoks iğnesi ya da baklofen pompası) verilebilir. Botulismus toksini spastik olan kasın içine enjeksiyon ile uygun dozda verildiğinde o kasın 2-3 ay mühlet ile felç olmasına neden olmaktadır. Bu halde istemsiz olarak kasılan adelenin kasılması engellenmekte, kol yahut bacağın gevşemesi sağlanmaktadır
Eğitim: Bedeni tanıma, kesilmiş kağıt bebek fotoğrafları, ya da oyuncak bebeklerle çalışma yapılabilir.
Beslenme: Spastik çocuğun beslenme sıkıntıları dudak, ağız, baş ve gövde denetiminde, oturma istikrarında ve kalçasını gereğince bükmede yetersizlik, ellerini ağzına götürme yetersizliği ve el göz ahenginin eksikliği olarak ortaya çıkar. Beslenme sırasında çocuğu tutuş hali çok değerlidir. Yanlış durum çocuğun emmesini ve dudaklarını kullanmasını güçleştirir. Yutma ve çiğnemenin öğretilmesi gelişme ve bağırsak tertibi için de değerlidir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0