Birçok aile çocuğunu eğitme esnasında sadece ceza sistemini kullanmaktadır. Sadece cezanın olduğu bir eğitim sisteminde ebeveyn ve eğitmen istedikleri randımanı alamayacaklar ve istenilen davranışlar oluşmayacaktır. Pekiştirme, istenilen davranışı çoğaltmak için yeterli bir yoldur. Pekiştirmeyi tanımlayacak olursak, pekiştirme bir reaksiyonun tekrarlanma sıklığını yahut mümkünlüğünü arttıran her türlü teknik, istenilen davranışı kısa müddette elde etmek için kullanılan temel davranışsal bir stratejidir. Pekiştirme, olumlu bir uyarıcı verilerek (övgü, sarılma, oyuncak, oyun zamanı) ya da olumsuz ikazcıyı (sıkıcı bir iş) ortadan kaldırarak yapılır.
Bazı aileler çocuklarının iyi/uygun davranışlarını pekiştirmek istemeyebilirler. Bunun birçok sebebi vardır. Örneğin, çocuğun yaptığı yeterli davranışın sonlanacağını düşündüklerinden bölmek istemeyen aileler pekiştireç vermekte çekinebilirler. Çocuklarının bu pekiştireci daima istemelerinden kaygı etmekle birlikte çocukların, uygun davranışı “zaten” yapması gerektiğini, ekstra uygun davranışların övgü alması gerektiğini düşünebilmektedirler.
Pekiştirme iki halde yapılır: Olumlu ve olumsuz pekiştirme. Olumlu pekiştirme davranışın devamı için güzele giden bir uyarıcının organizmaya yahut ortama verilmesidir. Olumsuz pekiştirme ise davranışın devamı için güzele gitmeyen uyarıcının organizmadan, ortamdan alınmasıdır. Uyarıcının ortamdan çekilmesiyle rahatsız edici durum ortadan kalkar ve kişi davranışı yapmaya devam eder.
Olumlu Pekiştirme: Davranışları olumlu olayların izlemesi ve bu davranışların ileride olma mümkünlüğünü arttırma sürecine olumlu pekiştirme denir. Olumlu pekiştirecekleri tesirli kullanma; Davranışları kazandırma kadar sürdürme içinde kıymetlidir. Beklendiği üzere normlara uygun halde süren davranışların farkında olma ve vakit zaman hoşnutluğun belirtilmesi, davranışların sürmesini sağlar. Olumlu pekiştireçlerin geri çekilmesi sorun davranışların oluşumuna yer hazırlar. Olumlu pekiştirilmeyen normlara uygun davranışlar söner, kaybolur. Örneğin, olağan biçimde derslerine çalışan, derse girmeden evvel dersin ilgili konusuna göz atan, dersleri sınıfta dinleyen, sorulara karşılık veren, okuldan sonra konuta geldiğinde derste aldığı notları gözden geçiren, ilgili mevzuyu kitabından okuyan ve ödevlerini yapan öğrencinin yaptıkları, okulda öğretmeni ve konutta aile üyelerince fark edildiğinde, olumlu pekiştirildiğinden ötürü sürer.
Pekiştireç, arttırılmak istenilen efektif davranışa ulaşmayı sağlar. Aile ve terapist iki ya da üç davranış belirler. (Erkek kardeşiyle daima hengame eden çocuğun, arbede etmediği zamanlardaki davranışı pekiştirilir.) Birinci olarak hedeflenen davranışlar belirlenir, sonra potansiyel pekiştireçler belirlenir. Aileler, belirlenen pekiştireçlerin sıklığını arttırırlar.
Bazı ebeveynler çocuklarının övgüye layık olmadıklarını düşünmektedirler. Bu durum, ailenin olumlu pekiştireci gözden kaçırmasına neden olur. Çocuk %100 berbat değildir, kesinlikle hakikat davranışları yaptığı vakitler vardır, ebeveynlerin istek edilen davranışı takip etmeleri gerekmektedir. Olumsuz geridönümlerin azalması için, olumlu geridönümlerin artması önerilir. Şayet ebeveyn, olumlu pekiştirmeyi arttırırsa, ceza için daha az vakit harcar ve daha az efor sarfeder. Olumlu pekiştirme sayesinde, istenmeyen davranışın sıklığı azalır.
Pekiştirme, en alttan en üst arzulanan davranışa nazaran şekillendirilir. (Kolaydan zora) Başlangıçta küçük adımlar pekiştirilir. Çocuk, beklenen davranışı yaptıkça bir sonraki adım verilir. Farklı pekiştirmeler sayesinde çocuk daha karmaşık vazifeleri yapmaya hazırdır.
Pekiştirme usulünün işe yaramayacağını düşünen ailelere sorulabileceğimiz sorular
Aile nitekim ne istiyor?
Genelde kendi söylediğini ve isteklerini yapan, kelam dinleyen çocuk mu?.
Bir çocuk için; karşısında ona ceza veren, bağıran birini dinlemek ne kadar kolay olabilir?
Siz olsaydınız dinler miydiniz?
Bu tip ailelerin meskenleri gergin ve düşmanca bir ortama sahiptir. Olumlu pekiştirme ile konutun ortamı yumuşar ve çatışma azalır. Çocukların mümkün olumsuz sonuçlara alışmış olduğunu gören ebeveyn için pekiştirme yolu bir motivasyondur. Cezalandırıcı yolların alışılmış bir davranış olduğunu bilinmeli, farklı metotlar denenmelidir.
Tesirli Pekiştireç Nedir? Tesirli pekiştireç, olumlu davranış meydana geldikten sonra verilen ve olumlu davranışın oluşma sıklığını ve sayısını artıran yiyecek, aktiflik, sözel tabirler, jest mimikler ve fizikî temaslardır.
Etkili Pekiştireç Nasıl Kullanılır?
Pekiştireç kullanırken nelere dikkat etmemiz gerekir ?
Pekiştireç olumlu davranışın çabucak akabinde ortaya diğer davranış girmeden kullanılmalıdır. Efektif olması için, övgüler davranışın çabucak akabinde yapılmalıdır.
Örneğin, Onur’un yatma vakti geldiğinde annesi onu gün içinde yaptığı uygun davranışlar için över. Fakat annesinin davranıştan çabucak sonra pekiştireç vermemesi, Onur’un ‘iyi davranış’ ile ‘gün sonu’ övgülerini bağdaştıramamasına yol açar. Pekiştireç davranışın çabucak akabinde verildiğinde tesiri yüksektir.
Çocuk pekiştirilirken kesinlikle uygun davranış betimlenerek çocuğun ne yaptığı söylenmelidir.
Pekiştirmeler abartılmamalı; yiyecek pekiştireçleri çok küçük modüller halinde, aktiflik pekiştireçleri kısa mühletler halinde, toplumsal ve dokunsal pekiştireçler hudutlu sayıda kullanılmalıdır.
İlerlemeler pekiştirilmeli, çocuğun daha evvelden kazandığı ve sürekliliğinin sağlandığı davranış pekiştirilmemelidir.
Pekiştireçlerin geri çekilmesi sistematik bir halde yapılmalıdır. Öncesinde çocuğun kazanmasını istediğimiz uygun her davranış pekiştirilirken, sonraki süreçte çocuk davranışı her yaptığında değil 2 , 3 , 4….kez peş peşe yaptığında azaltılarak pekiştirilmelidir. Davranışın pekiştirilmeden evvelki davranış sayısı bu biçimde arttırılıp bir mühlet sonra ( davranışın süreklilik ve genellemesi sağlandıktan sonra ) azaltılarak toplumsal pekiştireçlere dönüştürülmeli ve pekiştirme sonlandırılmalıdır.
Niye Toplumsal Pekiştireçleri Kazandırmalıyız? Toplumsal pekiştireçler, öğrenilmiş pekiştireçler olup övgü, öğretmenin ilgisi, bedensel teması (Sırta yavaşça vurmak) ve yüz sözleri (Gülümseme, göz teması, başı ile onaylama ve göz kırpma) üzere çeşitli biçimlerde olabilir.
Kullanımları doğaldır. Toplumsal pekiştireç özelliğini gösterebilen övgü ve öteki toplumsal davranışlar, öğretmen, anne baba, yardımcı öğretmen ve arkadaş üzere bir çok kişi tarafından kullanılır.
Öğretim sürecini engellemez. Toplumsal pekiştireç olarak övgüler, öğretim sürecini ya da sürmekte olan bir davranışı bölmeden sunulabilir.
Çeşitlendirilebilir. Öbür tesirli pekiştireçlerle vakit zaman eşlenerek, doyum sağlama yada usanma üzere tesirlerin oluşumu engellenebilir.
Günlük hayatta da yer alır. Son olarak toplumsal pekiştireç olarak övgülerin davranışları izlemesine, günlük hayatta sıkça rastlanmaktadır. Böylelikle günlük ömür maharetlerinin sürdürülmesi muhtemel olmaktadır. Övgüler bu özellikleriyle doğal olarak kullanılan pekiştireçlerdir.
Yetişkinler çocukların uygun davranışlarını övmek için vakit ayırmalıdır. “onları güzel hallerinde ya
kala” sloganı bunu çok güzel betimler.
Övgüler çocuğun kendisine değil davranışına yönelik olmalıdır. Davranışa yönelik övgüler davranışın gelecekte tekrarlanma mümkünlüğünü arttırır. Uygun olmayan davranış övülmediği vakit çocuk yetersiz olanın kendisi değil davranışı olduğunu fark eder. Kelamlı mükafatlar yargılayıcı ve eleştirel olmamalıdır. “Masayı toplaman çok hoş bir davranış fakat tabakları makinaya koymadın.” >>>Bu yanlış bir uygulamadır.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0