Tasa (anksiyete)bizlere rahatsızlık veren, tehlikede olduğumuzu düşündüğümüz bir uyarıcı karşısında yahut bu türlü bir durumun olduğunu düşündüğümüzde, beden olarak ve zihnen verdiğimiz reaksiyonlardır. Elbette tehlikeler karşısında tetikte olmamız bizim hayatımızı devam ettiren işlevselliktedir. Aksi taktirde hayatımızı riske atmış olurduk. Ama tasamız çok yüksekse günlük hayatımızı sekteye uğratabilir. Obsesif Kompulsif Bozukluk anksiyete bozukluklarının içinde yer alır.Türkçeye takıntı olarak çevrilen obsesyon, kişinin elinde olmadan aklına gelen, onda korku oluşturan, ısrarlı, inatçı, tekrarlayıcı, rahatsız edici kanılara, imajlara denir. OKBsi olan kişi bu imajlarla(zihinde oluşan resim), fikirlerle baş etmek için birtakım baş etme teknikleri geliştirir, zira kişi bu fikir zihninde oluşan fotoğraftan rahatsız olur. Yaşanılan tasa ile baş etmek için yapılan davranışlar obsesyonların( istenmediği halde zihne gelen tasa oluşturan düşünceler) tetikleyicisi haline gelmektedir. Bu da obsesif fikrin akla gelişini artırır. Türkçe’ye zorlantı olarak çevrilen kompulsiyon, bireye rahatsızlık veren, zihne takılan ve kovulamayan fikirlerin oluşturduğu tasayı azaltmak için katı bir biçimde kişinin yapmak zorunda hissettiği belli davranışlara yahut zihinsel etkinliklere denir. Bu davranışlar kişinin obsesyonlarının azalması için yaptığı davranışlardır ve niyetin verdiği rahatsızlığı ortadan kaldırır. Ancak bir müddet sonra niyetler tekrar gelecektir. Yani rahatsızlığı kısa müddetliğine geçirir lakin uzun vadede devam ettiren davranışlardır.
Amerikan Psikiyatri Derneğinin DSM 5 istatiksel teşhis elkitabına nazaran
- Takıntıların(obsesyonların) zorlantıların(kompülsiyonların) her ikisinin varlığı:
Obsesyonlar (1) ve (2) ile tanımlanır.
- Kimi vakit zorla ve istenmeden gelen şahısta bariz bir tasa ve kasvete neden olan fikirler imajlar dürtülerdir.
- Kişi bu fikir, dürtü ve imajlara aldırmamaya ya da bunları baskılamaya çalışır ya da bunları öbür bir niyet ya da hareketle nötrleme teşebbüslerinde bulunur.
Kompülsiyonlar (1) ve (2) ile tanımlanır.
- Kişinin aklına gelen obsesyonuna reaksiyon olarak katı bir halde uyulması gereken kurallara nazaran yapmaya zorlanmış üzere düşündüğü yinelemeli davranışlarıdır(el yıkama, düzenleme, denetleyip durma) ya da zihinsel eylemleridir(dinsel kıymeti olan kelamlar söyleme, sayı sayma, sözcükleri sessiz bir biçimde yineleme)
- Bu davranışlar ya da zihinsel hareketler yaşanan dert ya da sıkıtıdan korunma ya da korkulan durumdan sakınma gayesiyle yapılır fakat bu davranışlar ya da zihinsel hareketler korunulacağı tasarlanan durumlarla gerçekçi bir biçimde bağlantılı değildir.
- Obsesyonlar ve kompülsiyonlar kişinin vaktini alır( örn. Günde bir saatten fazla vaktini alır) ya da kinik açıdan belli bir soruna ya da toplumsal , işle alakalı alanlarda fonksiyonellikte düşmeye neden olur.
Obsesif Kompulsif Bozukluğunun neden ortaya çıktığının bilimsel açıklaması şimdi elde edilememiştir. Buna rağmen OKB’nin nasıl devam ettiğinin açıklaması vardır.
OKB sorunu yaşayan bireyler, akıllarına gelmesini istemedikleri fikirlerinden rahatsız olurlar, obsesyonlarının ve kompulsiyonlarının anlamsız bulduklarını söz edebilirler.
En yaygın obsesyon, mikrop kapma, bulaşm, saldırgan kanılardır. Simetri ve tam tertip obsesyonu da vardır kişi daima düzenleme ile meşguldür. En yaygın kompulsiyon, denetim etmedir. Yıkama ve sayma kompülsif davranışları da yaygındır.
Obsesyonu olan bireyler niyetlere çok bir değer verme eğilimindedirler. Düşünmek ile yapmak bu şahıslar için birebir manaya gelmektedir, buna hareket fikir kaynaşması diyoruz. Hareket eşittir fikir mantalitesi vardır bu şahıslarda. Hasebiyle bireyler fikirlerini denetim altına almak isterler. Mesela kendini atma fikri aklına gelen bir kişiyi düşünelim bu kişi ‘’Bu fikir aklıma geliyorsa demek ki ben farkında olmasam bile kendimi atmak istiyorum.’’ formunda düşünebilir yani bireye nazaran niyetin akla gelmesi o davranışı yapmakla ya da yapmayı istemekle tıpkı şey olmuş oluyor.
Bu rahatsızlığın kilit noktasındaki söz sorumluluktur. Kişi kendini sorumlu olarak görür. OKB’li bireylerin sorumluluklarına ait hassaslıkları vardır potansiyel tehlikeleri, ziyan mümkünlüğünü olduğundan daha çok kıymetlendirme eğiliminde olurlar bundan ötürü doğal olarak bu tehlikelere karşı tedbirler alırlar yani kompulsif davranışlar gerçekleştirirler.
OBSESYONLAR
Saldırganlık içeren obsesif kanılar
Şiddet ve müthiş şeyler içeren görüntüler(imajlar) görmek
Öbür birine ziyan vermekten korkmak, örneğin istemeden birini balkondan atmaktan ya da bir otomobilin, otobüsün önüne itmekten korkmak
Dürtüsel olarak istemediği bir şey yapmaktan korkmak
Dikkatsizliğinden dolayı diğerlerini yaralamaktan korkmak
Kendi kusurundan ötürü fecî bir olayın gerçekleşmesinden korkma
Mikrop kapma, hastalanmaya ait obsesif fikirler
Etraftan gelebilecek bulaşıcı, radyasyon, kanserojen hususlar ve kir, mikrop, toz, dışkı, idrar, tükürük üzere şeylerden iğrenme ve bunlardan korkma
Konut paklığı ile ilgili deterjan, çamaşır suyu üzere gereçlerle çok meşgul olma
Bulaşıcı bir şeyden ötürü hasta olmak kanısıyla meşgul olma
Ya bir hastalığı diğerlerine bulaştırdıysam diye korkma
Yaygın bir hastalığa yakalanmış olabilirim diye korkma
Cinsel içerikli obsesyonlar
Kişinin kendine, yaşına toplumsal pozisyonuna yakıştıramadığı, cinselliğe ait kabul edemediği, sapıkça ya da yasaklanmış niyetlere, imajlara, dürtülere sahip olduğunı düşünmesi ve bundan korkma
Diğerlerine karşı cinsel şiddet ve saldırganlık içeren davranışlarda bulunmaktan korkma
Biriktirme ve Koleksiyon içerikli obsesyonlar
Çöp konutlar
Dinî içerikli obsesyonlar
Dinî şeylere saygısızlık etmekten korkma
Farkıda olmadan günah işlemekten korkma
Simetriye ve eksiksiz düzenliliğe ait obsesyonlar
Simetri ve düzenlilikle çok meşgul olma.
KOMPÜLSİYONLAR
Yıkama ve temizleme kompülsiyonları
Çok ya da ritüelleşmiş bir üslupta el yıkama
Ritüelleşmiş beden bakımı ya da çok yıkanma, diş fırçalama
Mikrop kapmamak için çeşitli çok tedbirler almak
Denetim kompülsiyonları
Kapıları, kilitleri, gaz ocağını, elektrikli aletleri ya da otomobilin el frenini denetim etme
Diğerlerine ziyan verebilecek bir şeyler olup olmadığını denetim etmek
Kendine ziyan verebilecek bir şeylerin olup olmadığını denetim etmek
Olumsuz bir durumun ortaya çıkıp çıkmayacağını denetim etmek
Yanlış yapıp yapmadığını denetim etmek
Hasta olup olmadığını denetim etmek,bunun için daima doktora gitmek
Nizam ve düzenleme/toplama kompulsiyonları
Eşyaları, şeyleri bir tertibe koyma
Elbiseleri düzenleme, toplama
Koleksiyon kompulsiyonları
Eski gazeteleri, çöp torbalarını biriktirme
Çöpleri ayıklayarak saklamak, biriktirmek
Gerekli gereksiz her şeyi biriktirme
Çeşitli ritüeller
Sayma ve denetim dışı zihinsel ritüeller
Her şeyin bir listesini yapma
Şeylere dokunma, vurma ya da sürtme
Göz kırpma ya da sabit bir halde bakma
Ritüelle
ştirilmiş yeme davranışları
Trikotilomani yani saçları ya da kaşları yolma
Obsesif yavaşlık
Detaylarla o kadar çok ilgilenirler ki işleri bitmez harekete geçemezler, örneğin kolay bir şeye karar vermekte zorlanabilirler bunun için saatler hatta günler harcayabilirler ya da konuttan çıkmaları çok fazla vakit alabilir.
Olağan olan ile patolojik olan (hastalıklı olan) ortasındaki farkı nasıl anlayacağız?, Bu niyetlerin ve davranışların kişinin günlük hayatını ne kadar etkilediğine onun ne kadar vaktini aldığına ve hatta bazen kişinin bunlardan ne kadar rahatsız olup olmadığına bakmalıyız.
OKB sorunu yaşayan bireyler, kendi fikirlerine odaklıdırlar ve kendi niyetlerinden ve hareketlerinden de korkmaktadırlar. Örneğin, abartılı tehlike, mükemmeliyetçilik, belirsizliğe tahammülsüzlük, abartılmış sorumluluk, kanıların denetim edilebileceğini düşünme, kanılara çok değer verme (yani kişi niyete o derece kıymet verir ki o kanıyı aksiyona dökmekle birebir kefeye koyar kanılarını.) Oluşan tehdit, tehlike algısı ve kendini sorumlu tutma düşünme doğal olarak derde yol açar. Bu tasadan kurtulmak için nötralize etme davranışları yani kompülsiyonlar yapar böylelikleri felaketlerin önüne geçtiğini düşünür yani kompülsiyonu onu felaketlerden korumuştur. Bunu tekraren yaptıktan sonra bu fikrine olan inancı artar. Sonuçta kişi hem değerlendirmelerinin doğruluğuna ve mümkün tehlikelerden sorumlu oluşuna ait fikri katılaşır, pekişir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0