Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların Okulda Dışlanması
Dikkat, muhakkak bir hususa, olaya, noktaya kendini yöneltebilmek marifetidir. Çocuklarda dikkatin gelişimi anne karnındayken başlar, duyuların gelişimi ile dikkatin gelişimi birbirine paralel olarak gerçekleşir. Duyu organları gelişimini tamamlayınca çocuk dikkatini yöneltebilir duruma gelir ve dışarıdan gelen seslere karşı yansıda bulunabilir. Anne karnında yüksek seslere tekmeleyerek yansıda bulunur. Temposu düşük ve hafif seslerde hareketler daha yumuşak, yavaş ve huzurludur.
Bebek doğumu ile birlikte ışığa karşı hassastır. Daha sonraları, ana ve parlak renkli objeler dikkatini çeker. Gözleri ile hareketini takip eder, gelişimi ilerledikçe başını ve vücudunu dikkatini çeken nesneye yanlışsız yöneltir. Daha sonraki gelişim sürecinde renkli, hareketli, parlak oyuncaklar çocuğun hoşlandığı nesnelerdir. Sesin apansız yükselmesi ve düşürülmesi de çocuğun ilgisini çeker. Yaşlara, hatta aylara nazaran bu guruptaki çocukların dikkat mühlet ve yoğunlukları farklıdır. Çocuk büyüdükçe müddet ve yoğunluk artar, bu nedenle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) teşhisi konamaz. Çocukla başa çıkamamak tahminen bir gurup için belirleyici olabilir.
Anaokulu çağlarında dinleme, muhakkak bir hususa odaklanabilme, başladığı bir aktifliği tamamlayabilme özelliği, müzik söylerken guruba uyarak oturabilmek çoklukla dikkat gelişimi ile ilgilidir. Çocuk yaşına uygun olarak belirli bir mühlet ile kendini yapılan aktifliğe verebiliyor mu? bu husus uzmanlarca, çocuğun ailesi ve öğretmeni ile birlikte değerlendirilmelidir.
DEHB olan çocuklar 7 yaşına gelmeden kendilerini muhakkak ederler. Bu çocuklar, yaşıtlarından daha kısa müddet dikkatlerini yoğunlaştırabilirler, elleri ve ayakları durmaz, anlatılan birşeyi dinlemekte sabırsızdırlar, sık sık yerlerinde kalkarlar, konuşmayı bölmek isterler, soru yöneltildiğinde soru bitmeden yanıtını verme durumuna geçerler, yönergelere kendilerini veremediklerinden ötürü yanlış ya da eksik yaparlar, başladıkları bir aktifliği bitirebilme sabırları yoktur, sınıf ortamında arkadaşları ile konuşmak ya da değişik sesler çıkarmak isterler, eşyalarını sıklıkla unuturlar, kaybederler, sıra bekleyecek sabırları yoktur, rastgele bir aktiflik esnasında sık sık mazeretler bularak kalkmak ister, su içeceğim, tuvalete gideceğim üzere kelamlar duymamız mümkündür.
Dikkat eksikliğinin dürtüsel olduğu, bir kısım çocuklarda beyinde planlanmayan hareketlerle de kendini gösterir. Beklenmedik formda ortaya çıkan bu davranışlar sorun yaratabilir. Çocuklarda mimiklerin anlaşılamaması ve karşıdan gelen tesire rağmen uygun ya da beklenen reaksiyonların oluşamaması sorun yaratabilir. Kendi dikkati kısa müddetli ya da ağır olmadığından etrafındaki arkadaşlarını rahatsız etmesi, dalgın olup, uyaranlara karşı duyarsız olması sorun yaratabilir.
Bu tip çocuklar, 0-3 yaş periyodunda daha çok ferdi bakım ve inanç hissinin kazandırıldığı periyodu yaşadıkları için toplumla alakaları fazlaca sorun yaşatmaz. Arkadaş ve erken çocukluk eğitim kurumlarının gündeme gelmesi ile meseleler kendini göstermeye başlar. Yönergeleri anlamadan uygulamaya kalktığı için arkadaşları tarafından kabul görmez, zira onlar yönergeyi anlamaya çalışırken, O çoktan uygulamaya geçmiştir ve çoğunlukla beklenen değildir ve yanlıştır, sınıfın tertibini bozar. Hareketli ve kıpır kıpırdır, onun bu durumu öbür çocuklar tarafından rahatsız edici bulunur. Öğretmen, çocukların zati kısa olan dikkatini ağırlaştırmak için gayret sarfederken, sınıf nizamı bozularak; toplu biçimde dikkat dağılmıştır. Sıra beklenmesi gereken durumlar ve bu alışkanlığın kazandırılması anaokullarında belirleyici olduğu için sırada beklemek istememe, öne geçme isteği, can kahrından sağındaki solundaki öbür çocukları rahatsız edip, itişmesi, el, kol ve bacaklarının rahat durmaması istenmeyen kişi olmasına sebep olur. Oyundaki anlatımı dinleyecek kadar vakti olmadığı için ya da dinlerken , O zihnen diğer yerlere gittiği için bir türlü oyunu gereğince kavrayamaz. Yanlış oyun, öbür çocuklar tarafından çabucak farkedilir ve bir düzensizlik doğar. Hikaye dinleme, müzik dinleme üzere etkinliklerde de sorun yaşanır, guruptan koptuğu çabucak farkedilir. Bunu yalnızca öğretmen değil; sınıf arkadaşları da farkeder ve alay konusu olabilir. Gurup aktiflikleri, tertip bozulduğu için sağlıklı olamaz ve istenen eğitimsel sonuç alınamaz. Burada salt DEHB olan çocuk etkilenmez, gurubun tümü için sorun yaşanır. Çocuklar, bu alışılmamış tavırlar için Onunla arkadaş olmak istemezler, guruplarına almak daima sorun haline gelir. DEHB çocuk için de bunların yaşanması can sıkıcıdır, O da bu yaklaşımlardan hüzün duyar, hırçınlık, saldırganlık üzere davranış bozukluklarına da meyledebilir, içine de kapanabilir. Toplum içinde bulunmaktan hoşlanmaz, toplumsal gelişim olumsuz etkilenir. Gelişimler, birbirleri ile bağlantılı olduğu için aslında duygusal gelişimi örselenmiş olan çocuk, arkadaşları ile sınıf-salon, açıkhava oyunları oynamadığı için psikomotor gelişim de olumsuz etkilenir. Lisan gelişimi de etkinliklere kendini veremediği ve arkadaşları tarafından onay görmediği için etkilenir. Kendi kendisine kalır. Bilişsel istikametten odaklanma ve ağırlaşma sıkıntılarından ötürü çevresel etkenleri lehine kullanamaz durumdadır. Fizikî gelişim istikametinden yemekte dikkatini veremediği ya da gereksiz hareketlerle vakit geçirdiği için beslenme durumu da etkilenir, uykuya dalmakta sorun yaşayabilir, uyusa da kaliteli uyumuyor olabilir, dinlenmemiş kalkabilir.
DEHB olan çocuklarda en çok dikkati çeken periyot ilköğretime başlamaktır. Aile, çocuğun örgün bir eğitim kurumuna başlaması ile bu rahatsızlığı farkeder. Zira, okul başarısızlığı belirleyici bir faktördür. Çocuk derse konsantrasyon sorunu yaşar, okuma yazma çalışmaları olumsuz etkilenir, durum yalnızca kendisini etkilemekle kalmayıp; arkadaşlarını ve onların da derse iştirakini tesirler. DEHB olan çocukların bir kısmında dürtüsellik olduğu, dikkat müddet ve yoğunlukları başkalarına nazaran kısa ve yetersiz olduğu için etrafını de dersten uzaklaştırır. Muvaffakiyet bekleyen aileler, sorunun nedenine indiklerinde bu çocukların sebebiyet verdiklerini görürler. Bu durum öğretmeni, DEHB li çocukları ve ailelerini, başka çocuklar ve ailelerini irtibatın sağlıklı kurulamaması açısından tesirler. İdari problemlere bile yol açabilir. Tüm bunlar, bu türlü çocukları ve ailelerini toplum dışına itebilir. Aileler çaresizlik hissedebilirler, zira çocukları eğitim almalıdır. Bunun ötesinde yalnızlığa mahkum edilmemeli ve toplumsal etraftan uzaklaştırılmamalıdır. Öğretmen elinden geleni yapmakta, eğitim programını yetiştirmek ve her çocuğun ferdi özelliklerine de dikkat ederek programını sürdürmektedir. Çocuklar, bu devirde kız, erkek guruplaşarak oyuna yönelirler, gurupta nizamı bozan çocuklar dışlanır. Çocuk farketmeden yaptığı davranış meseleleri nedeniyle öteki çocuklar tarafından sorumlu tutulur, durumdan herkes olumsuz etkilenir. Çocuklar ortasında hengame ve çekişmelere yol açar, duygusal sorunlar yaşanır.
Öğretmen, bu çocukların, sınıftaki öbür çocuklardan ve velilerinden kabul görmelerini sağlayacak çabayı sarfetmeli, kaynaştırma, oryantasyon çalışmaları da yapmalıdır. Burada öteki veliler de anlayışlı
olmalı, mümkün olursa elbirliği ile sorun çözülmeye çalışılmalı, gereken uzmanlardan dayanak alınmalıdır.
ÖZNUR SİMAV- pedagog-kurucu
ÇOCUK-AİLE-İLETİŞİM DANIŞMANI-ÖĞRENCİ KOÇU
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0