Çocuklarda Obezite
Uzm. Dr. Sibel Spınu
Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı
Obezite hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde erişkinleri olduğu kadar, giderek çocukları da etkileyen kronik bir hastalıktır. Obezitenin saptanmasında en geçerli usul Vücut Kitle İndeksinin (BKİ=vücut yükünün, boyun karesine bölünmesi) hesaplanmasıdır. Çocuklarda BKİ'nin %85'in üzerinde olması obezite olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde obezitenin görülme sıklığı her yaş kümesinde artmaktadır. Bunun nedeni çağdaş hayatın getirdiği beslenme alışkanlıklarında yağların ve karbonhidratların fazla ölçüde tüketilmesi ve çocukların fizikî aktiviteden uzaklaşarak televizyon ve bilgisayar oyunlarına yönelmeleridir.
Bir çocuğun fizikî, bilişsel, duygusal olarak büyüme ve gelişmesinde, yenen besinlerin içerdiği besin kümelerinin ne olduğu ve ölçüsü ehemmiyet taşımaktadır.
Obezite, güç alımının güç tüketiminden daha fazla olduğu durumlarda yağ dokusunun artmasıyla ortaya çıkar. Ülkemizde bilhassa kent çocuklarında kıymetli bir sıhhat sıkıntısıdır ve görülme oranı yaklaşık olarak % 6-7 kadardır. İstanbul vilayetinde yapılan bir çalışmada kilolu olma sıklığının kızlarda 12-13 yaşlarında %21, erkeklerde 11-12 yaşlarında %27 ile en yüksek seviyeye çıktığı görülmüştür. Son on yıla nazaran sanayi bölgelerindeki çocukluk devri obezitesinin artışında ilerleme görülmüştür.
Şişman yetişkinlerin değerli bir oranında şişmanlığın çocukluk hatta süt çocukluğu devresinden itibaren başladığı ileri sürülmektedir. Ailenin obez olma durumu, sosyo-ekonomik durumu, ailenin eğitim düzeyi ve aile tipi çocukluk obezitesini artıran nedenlerdir. Ayrıyeten televizyon önünde geçen vakit da ve o an da yenen yiyeceklerde bu hususta obez olmayı tesirler. Küçük çocuklarda nizamlı yeme alışkanlığı aileler ve bakıcılar tarafından üstlenildiği için çocuğun beslenmesinde değerli bir rol oynarlar. Çocukların yiyecek tercihleri, ailelerinin yeme davranışlarından ve yiyecek seçim tercihleri ile şekillenir. Anne-babanın beslenme biçimi, öğün sayısı, günlük aktivite biçimi tesirli olurken, okul çağı ve ergenlik devirde bireyin gününün büyük bir kısmını geçirdiği eğitim merkezindeki kantin ve yemekhanelerde sunulan besinlerin içerikleri ile eğitim programları, önerilen fizik aktivitenin yeri obezitenin oluşmasında tesirli olmaktadır.
İlkokul çağında ve ergenlik periyotlarında kızlar ortasında erkeklere kıyasla daha yüksek oranda şişmanlık olgusuna rastlanmaktadır. Günümüzde obezitenin, genetik yatkınlığı olan şahıslarda çevresel faktörlerin tesiri ile ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Şişmanların fazla yeme isteğinin ve beslenme biçiminin aile etrafından edinilen bir alışkanlık olduğu ileri sürülmektedir.
Obezitede en değerli faktörlerden biri de süratli ve fazla yeme davranışıdır. Bugün, toplumların beslenmesinde yağdan, şekerden, tuzdan güçlü, posadan yoksul bir diyetin yer aldığı görülmekte, süreç görmemiş besinlerin tüketimi giderek azalmaktadır. Temel sorunun, diyetin yağ ve karbonhidrat kısmındaki dengesizlikten kaynaklandığı ve beslenme bilgisi ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Çok kilolu çocukların diyetlerinde fazla enerjiyi yağdan aldıkları belirtilmektedir. Çağdaş hayatın getirdiği beslenme alışkanlığında kalori ve yağ yoğunluğunun fazla oluşu (fast food stili beslenme) obezite sıklığının artışında bir risk faktörüdür. Günde üç ya da daha fazla beslenen ve öğünlerini nizamlı tüketen şahıslarda, günde bir ya da iki sefer sistemsiz beslenen bireylerden daha az sıklıkta obeziteye rastlanmaktadır.
Bebeklik periyodundaki beslenme hali çocuğun ileri yıllardaki beslenme alışkanlığını belirler. Anne sütü ile beslenmenin obezite oluşumunu önleyici tesiri düzgün bilinmektedir. Çocuk her ağladığında biberon ile süt vermek, muhallebi üzere kaloriden varlıklı besinlere erken başlamak ve bunları fazla ölçüde vermek çocuklarda şişmanlığa yol açan yanlış uygulamalardır.
Hareketsiz hayat biçimininde bir uzantısı obezitedir. Televizyon seyretmek ile beden yağ dağılımı ve total beden yağı ortasında bir ilgi olduğu da saptanmıştır. Televizyon reklamları, kişinin tükettiği besinin nitelik ve niceliklerini etkilemekte, obeziteye yol açan makûs diyet alışkanlıklarına yol açmaktadır. Televizyon seyretme mühleti boyunca şahısların ana öğünlerine ilaveten orta öğün yaptıkları sıkça görülmüştür. Televizyon seyretme mühleti fazlalaştıkça kişinin oturma mühleti artmakta, bu da Beden Kitle İndeksi'nde (BKİ) artışa yol açmaktadır. Obezite sıklığı, 4 saatten daha fazla televizyon izleyen yahut bilgisayar başında vakit geçiren çocuklarda, 1 ya da 1 saatten daha az vakit geçirenlerle kıyaslandığında daha yüksek saptanmıştır.Yapılan çalışmalar, televizyon izleyen çocukların hiç reklâm izlemeyenlerden daha fazla şekerli besin tüketmeyi tercih ettiklerini gözlemiştir. Ayrıyeten, bu şekil reklâmlara maruz kalma, çocuğun güç yoğunluğu ve besin bedeli az olan yiyecekleri tercihini artırmaktadır.
Birtakım çocuklarda ruhsal problemlere reaksiyon olarak çok iştahsızlık görülebileceği üzere, kimilerinde bu reaksiyon fazla yeme formunda ortaya çıkar. Anne baba ve çocuk ortasındaki bağlantılar, mesken ortamındaki sorunlar, arkadaş kümeleri tarafından kabul edilmeme, derslerdeki başarısızlıklar çocuğun ruhsal yapısını etkileyerek beslenme bozukluklarına neden olmaktadır.
Obez çocuklarda bilhassa ergenlik periyodunda arkadaş edinememe, küme faaliyetlerine katılmama üzere ortaya çıkan ruhsal bozukluklar çocuğun obezite derecesini arttırmaktadır. Obez çocuklar büyüdükçe şişmanlık, diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları üzere kronik hastalıklara neden olmaktadır. Bu yüzden evvelden tedbirimizi almak hayati ehemmiyet taşır.
Çocukluk periyodu obezitesi tedavisi zordur, hem fizikî hem duygusal bir durumdur. Tedavi yaklaşımında öncelikle ailenin eğitilmesi değerlidir. Çoklukla aileler bu durumu bir sorun olarak görmemektedir. Obez ailelerin suçluluk hissi, savunmacı bir tavır sergilemelerine neden olmaktadır. Tedavinin başarısı için ailenin olaya katılması ve maksadın ne olduğunu bilmesi gerekir. Tüm dünyada obez çocukların tedavisinde model olarak multidisipliner bir yaklaşım kullanılmaktadır. Tedavi grubu tabip, çocuk hemşiresi, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist ve çocuğun annesinden oluşmalıdır.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0