Havale, aileleri çok korkutan ve yanlış olarak ateşle karıştırılan bir kavramdır. Bunun sebebi, çocuklardaki havalelerin ekseriyetle ateşli havale denilen bir rahatsızlığa bağlı olmasıdır. Sara ve öteki kimi hastalıklarda da havaleler görülür.
Havale, nöbet ve konvülsiyon sözleri genelde eş manalı olarak kullanılır.
Sara ile epilepsi de eş manalıdır.
Havaleler nasıl olur?
Havaleler, beyindeki yanlış biyoelektrik sinyallerin ani yayılması sonucu şuurun ve bedenin çeşitli hallerde tutulmasıyla oluşur. Bu sırada şuur kaybı, bedende kasılmalar, morarma, gözlerin bir noktaya dönük kalması görülebilir. Yanlış biyoelektrik sinyallerin kesin sebebi bulunamayabilir yahut genetik (ırsi) olabilir. Menenjit, beyinde tümör, kanama, doğuma yahut kazalara bağlı zedelenme de etken olabilir. Ayrıyeten kan şekeri ve tuzlarındaki düşüklük, zehirlenmeler yahut ender kimi metabolik bozukluklar da havaleye yol açabilir.
Ateşli havale ne vakit görülür?
Ateşli havale yalnızca erken çocukluk çağında görülen ailesel olabilen bir rahatsızlıktır. Ateşin süratle 38-38,5 derece üzerine çıkmasıyla olur. Çocukların yüzde dördünde görülebilir. 6 yaşına kadar tekrarlayabilir.
Sara (epilepsi) nedir?
Tekrarlayan havaleleri (nöbetleri) olan çocuklara sara tanısı konur. Sara nöbetleri de ateşle ortaya çıkabilir ve ateşli havalelerle karışabilirler. Bu ayrımın tabipler tarafından yapılması değerlidir zira sarada sistemli tedavi gerekirken ateşli havalelerde gerekmez. Sara hastalıkları nöbet çeşitlerine nazaran farklı seyirler gösterirler.
Havale (nöbet) çeşitleri nelerdir?
En düzgün bilinen havale olan büyük nöbetlerde (grand mal) şuur kaybı, tüm bedende kasılmalar, çenenin kilitlenmesi, ağızdan köpük gelmesi, idrar kaçırma görülebilir.
Absans nöbetleri (petit mal) uyarılmayla kesilemeyen dalmalar olarak görülür.
Bedende yalnızca kimi kısımları tutan çekilmeler ve atmalarla seyreden kolay nöbetler de vardır.
Uykudan uyanıp süreksiz olarak konuşamama ve yüzde çekilmelerle seyreden havaleler çocuklarda sık olan bir çeşittir.
Dalgınlaşma, ağız şapırdatıp yutkunma ve birtakım otomatik hareketler de havale bulgusu olabilir. Beraberinde şuurda bulanma, şaşkınlık, hayal görme olabilir.
Bebeklerde ardarda gelen irkilmeler gözden kaçırılmaması gereken bir havale çeşididir. Uykudaki sistemsiz irkilmeler havale değildir.
Sara tanısı nasıl konur?
Ailenin nöbete dair müşahedeleri en değerli teşhis aracıdır. Âlâ tanım edilen ve tekrarlayan nöbetler bir uzmanın sara tanısı koyması için kafidir. EEG tetkiki beyindeki biyoelektrik dalgaları göstererek teşhiste yardımcı olabilir. Görüntüleme (MRI, BT) ve kan tetkikleri sebepleri araştırmak için gereklidir.
Havaleler evvelden anlaşılır mı?
Bir çok çocukta havaleler ansızın, ikaz vermeksizin olur. Nadiren birtakım kaygılar ve karın ağrısı, ışıklar görme, makûs kokular üzere duyumsamalar havaleden evvel hissedilir, aura olarak isimlendirilirler. Kimi çocukta da havale öncesi sonluluk ve huzursuzluk görülür.
Havale sırasında beyin ziyan görür mü?
Birden fazla havale dakikalar içinde zaten durur ve tüm korkutuculuğuna karşın çocuğa kalıcı ziyan vermez. Bu sırada morarma olsa bile beyin büsbütün oksijensiz kalmaz. Havale sırasında düşüp, çarpıp yaralanma daha değerli bir tehlikedir. Her havalede beyinde hücrelerin öldüğü hakikat bir inanış değildir. 20-30 dakikadan uzun süren havalelerin kalıcı tesirleri olabilir.
Havale sırasında neler yapılmalıdır?
Sara yahut ateşli havalelerde birinci yapılacak olan hastayı yan yatırmak ve ağızdaki salya ve köpüğün gırtlakta birikmesini engellemektir. Hastanın ağzını açmağa çalışmak, lisanını çekmek, soğan koklatmak gereksiz ve ziyanlıdır. Havale sırasında hasta lisanını ısırıp kanatabilir lakin lisan yutma, büsbütün koparma üzere inanışlar yanlıştır. Yapay teneffüs gerekli değildir. Şayet ateş varsa ilaç yahut soğuk uygulamayla düşürülmelidir. Havale 5-10 dakikadan uzun sürerse acil bir tıp merkezine gidilmelidir.
Havalenin (nöbetin) bittiği nasıl anlaşılır?
Havale, ekseriyetle kasılmaların olduğu periyottur. Havaleden çabucak sonra derin uyku ve hırıltılı soluma görülebilir. Bu evrede havale tamamlanmıştır lakin hasta kendine gelemez. Kasılmalarla seyretmeyen havalelerin ne vakit bittiğini pahalandırmak zordur. Hasta yavaş yavaş kendine gelmeğe başlamazsa doktora baş vurmak gerekir.
Birinci ateşli havale sırasında ne yapılır?
Ateş ve havale, menenjit üzere çok tehlikeli hastalıkların birinci belirtisi olabileceğinden çocuk derhal doktora götürülmelidir. Kıymetlendirme sonrası (bu belden su almayı da gerektirebilir) bu türlü tehlikeli bir hastalık kelam konusu değilse rahatsızlığın ateşli havale olduğu düşünülür. Genelde çocuklar birkaç saat içinde eski olağan hallerine dönerler. Menenjit üzere hastalıklarda ateş düşse bile çabuk düzelme olmaz.
Ateşlenmelerde neler yapılmalı?
Her ateşlenme ile bir arada havale görülmez. Ateş düşürücü şurup ve fitilleri muhakkak aralıklarla kullanmak, bunlar etkisiz kalırsa ıslak bezlerle bedeni soğutmak gerekir. Bazen bunlara karşın yahut ateşin birdenbire yükselmesiyle hiç müdahale edilemeden havale gelişebilir. Havale durdurucu ilaçlar tabibin önerdiği biçimde ya havale sırasında ya da ateş çok yükseldiğinde kullanılabilir. Bu ilaçların dengesizlik, sonluluk, uyku hali üzere yan tesirleri olabilir.
Ateşli havalelerin kalıcı tesiri olur mu?
6 yaş sonrası ateşli havaleler tabiatıyla kaybolur ve ilerde çocuğun gelişimini, okul hayatını etkileyecek meseleler bırakmaz. 20-30 dakikadan uzun süren ateşli havaleler kalıcı tesir açısından risklidir.
Saralı çocuklarda nelere dikkat etmeli?
Sara tedavisi yapılan çocuklara, tabibin bilhassa belirttikleri dışında kısıtlama yapılmaz. Okul ve mesken ortamında olağan yaşantılarını sürdürebilirler. Özel muhafazacı bir yaklaşım gereksiz, hatta yanlıştır. Kaygıların, gerilimin ve yorgunluğun havaleye yol açtığı genelde hakikat değildir. Fakat uykusuzluk havale oluşumunu kolaylaştırabilir. Nöbetlerin uykudayken olup duyulmaması pek muhtemel değildir. Çok kaygılanılıyorsa odadan odaya diafon sistemi ile önlem alınabilir. Çocukla bir arada yatmaya başlamak ruhsal gelişimi olumsuz etkileyebilir.
Sara hastası özürlü müdür?
Sara, halk ortasında çok korkutucu bilinmekle birlikte, bilhassa çocuklarda tedaviye güzel cevap verir. Zeka ve öğrenme problemleri ufak bir küme hastada görülür. Tedavinin aksatılmaması, ilaçların ihmal edilmemesi çok değerlidir.
Sara tedaviyle düzgünleşir mi?
Nöbetlerin tekrarlamasının ilaçla denetim edilmesiyle, saranın geçtiği gözlenmiştir. Birçok çocukta hayat uzunluğu tedavi gerekmez, fakat tedavi birkaç sene sürebilir. Havalelerin tekrarlaması tedavi müddetini uzatır. Kimi sara çeşitleri ise ergenliğe gerçek zaten düzgünleşir.
Havale yahut sara kavramlarından korkmak yerine bu bahisteki bilgisizliği ve yanlış inanışları gidermek çok kıymetlidir. Bunun için ailenize, çocuğunuza ve etrafınıza açıklama yapmaktan kaçınmayın, gerektiğinde uzmanlara danışın.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0