CEZA
Cezanın çocuk psikolojisindeki yeri ve olması gereken biçimi, ebeveynlerce en hakikat formda anlaşılmalıdır. Zira, çocuklarına hoş bir biçimde eğitim vermek, onları hayata yeterli bir halde hazırlamak bütün anne babaların temel hedeflerindedir.
Ceza terimi, olumsuz bir itici uyarıcının, bir davranımın yapılmasından sonra ona bağlı olarak uygulanması olayına verilen teknik bir isimdir.
Ceza, istenmedik davranımları bastırma tekniklerinden biridir.Davranış dağarcığına bir şey katmaz, ancak davranış dağarcığındaki bir davranışın bastırılmasını sağlayabilir.
Bu manasıyla ceza, yeni bir davranış öğrenmeyi değil, ,istenmedik bir davranışı yapmamayı öğretir.
Ceza iki biçimde uygulanır.
Davranış itici bir uyarıcı ile sonuçlandırılır.(mesela bir tokat gibi)
Bu ceza, başka yollar işe yaramadığında en son deva olarak kullanılabilir. Bu prosedür, çocuk öteki çocukları ısırdığında, vurduğunda ya da buna misal durumlarda kullanılabilir. Çocuk evvel bir defa ikaz edilir, şayet tıpkı davranışı sürdürürse, ona evvelden belirlenmiş bir odaya ya da odanın bir köşesine gitmesi, orada bir müddet, çoklukla de bir sandalyede sessiz bir biçimde beklemesi söylenir. Şayet oraya gitmemekte direnirse, kucaklanarak oraya götürülür ve bir müddet orada kalması sağlanır. Bu cezanın neden verildiği birkaç cümle ile ona anlatılmalıdır. Çocuğun bekletildiği oda ya da yer çocuk açısından rastgele bir tehlike içermemelidir.
Çocuğun orada bekleme mühleti kabaca her yaş için 1 dakika olarak belirlenir (Örneğin, 4 yaşında bir çocuk için 4 dakika gibi). Şayet ceza mühleti çok uzun tutulursa, çocuk neden oraya konulduğunu bir mühlet sonra unutacaktır.
Ceza müddeti için saat kurulur, saat çaldığında çocuğa cezasının bittiği söylenir. Çocuk bu süreyi uslu bir biçimde tamamlarsa, sevecen bir biçimde kucaklanır ve “Tatlım, cezalı olduğun için orada kalmak zorundaydın.” üzere kelamlar söylenir ve olay orada kapanır. Bu durumu çocuk ile tartışmak gerekirse en az birkaç dakika geçmesi beklenmelidir. Şayet ceza müddeti içinde çocuk tekrar bağırır çağırır ve olayı protesto ederse, saat tekrar kurulur ve mühlet baştan başlatılır. Bu prosedürle, ekseriyetle 2 hafta içinde çocuk ahenk sağlamayı öğrenecektir.
Davranış mükafatın ortamdan kaldırılması ile sonuçlanır.(sokağa çıkma yasağı üzere..)
Mantıklı bir sonuç çıkarmak her vakit mümkün olmayabilir. Çocuk ebeveyni dinlememekte ısrar ediyorsa, çocuğa çok istediği öteki bir şeyin kısıtlanacağı söylenebilir. Fakat bu usul uygulanırken birtakım noktalara dikkat edilmelidir: Beslenme üzere çocuğun nitekim ihtiyacı olan şeyler kısıtlanmamalıdır. Bu prosedürün tesirli olabilmesi için kısıtlanacak şey çocuğun hakikaten çok istediği bir şey olmalıdır.
Ebeveyn söylediği şeyi hakikaten yapmalıdır. Örneğin, davranışını düzeltmediği sürece çocuğa dondurma yiyemeyeceği söylenmiş, ancak rastgele olumlu bir gelişme olmadığı halde, anne ya da baba onun gönlünü almak için biraz sonra dondurma almışsa, bu prosedür doğaldır ki işlemeyecektir.
Lakin ceza ile davranışları denetim etmenin değerli sakıncaları vardır..Şöyle ki;
Ceza birçok sefer itici uyarıcının (dayak, hakaret, yasaklama gibi) kullanılmasını gerekli kılabilir.?İtici uyarıcıların kullanılması da birey de saldırganlık, endişe, kin, nefret üzere hislerin oluşumuna yer hazırlar.Ayrıca cezanın tesirli olabilmesi için itici uyarıcının şiddeti gün geçtikçe artırılır..
Örneğin..sıkça yapılan kusurlardan biri sudur: çocuğun makul bir davranışını denetim etmek isteyen anne yahut baba, dövme, bağırma üzere şiddet dolu itici uyarıcılar kullanırsa, bunlar başlangıçta tesirli olmuş olsa bile vakitle çocuğun bu uyarıcılara alıştığı görülür. Ve ebeveynler dozu artırmak üzere kısır bir döngü içine girer.
Cezalandırılan davranışlar, bireye muhakkak sonuçlar sağlayan öğrenilmiş davranışlardır.
Ceza ile bir davranış bastırılmaya çalışılırken, bir öbür istenmedik davranış ortaya çıkabilir.
Örneğin.. çok sevdiğimiz vazoyu kiran çocuğumuzu cezalandırıyorsak, bu davranışımızla çocuğumuza palavra söyleme davranışı kazandırabiliriz. Çocuk cezadan kaçmak için palavra söyleyecektir.
Ceza tesirli olduğunda, ceza veren kişinin davranışlarını ödüllenici bir nitelik kazanabilir. Bunun doğal sonucunda, ceza veren kişi, dikkatini, istendik davranışların kazandırılmasına ağırlaştıracağı yerde, vakitle, sadece istenmedik davranışların bastırılmasına ağırlaştırabilir.
Örneğin…bir öğretmen cezanın olumsuz istikametine yakalanabilir ve vaktinin büyük bir kısmını öğrencilere istendik davranışları kazandırmak yerine ceza vermek ve uygulamakla geçirebilir.
BU NEDENLE CEZA, ELDEKİ TÜM İMKANLAR DENENDİKTEN SONRA ÖNCELİKLE İSTENMEDİK DAVRANIŞLARIN BASTIRILMASININ KAÇINILMAZ OLDUĞU DURUMLARDA KULLANILABİLECEK BİR SİSTEM OLARAK DÜŞÜNÜLMELİDİR.
Terbiye etmek denilince pek çok kişinin aklına çabucak cezalandırma gelir. “Dayak cennetten çıkmadır” ya da ” Kızını dövmeyen dizini döver” üzere atasözleri, ülkemizde cezalandırmanın çocuk eğitiminin bir kesimi olarak asırlarca kullanıldığının bir ispatı olarak lisanımızda yer etmiştir. Terbiye etmek ve cezalandırmak birbirinden çok farklı kavramlardır. Terbiye, çocuğa olumlu davranışların, kendini nasıl denetim etmesi gerektiğinin öğretildiği ve içinde ödüllendirmenin de yer aldığı bir sistemdir. Cezalandırma ise daha negatif bir mana taşır; çocuğun yaptığı ya da yapmadığı bir davranışın gerisinden gelen bir sonuçtur. “Terbiye etmek” bizim geleneklerimizde çoklukla cezayı çağrıştırdığından, “eğitmek” kavramının kullanılması daha yerinde olacaktır. Çocuk sadece yanlış yaptığı vakitlerde değil, öteki vakitlerde da davranışları konusunda eğitilmelidir. Kusurlu davrandıkları vakit çocuklara kızma ve azarlama yerine, olumlu davrandıklarında yüreklendirme ve takdir etme, onların yanlış davranışlarını daha kolay değiştirmelerini sağlayacaktır. Çocuklar kendilerine kıymet verildiğini gördükçe kendilerini daha düzgün hissedecek, etraftakileri daha fazla dinlemeye çaba edecektir
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0