ANOREKSİYA NERVOSA
Anoreksiya ‘yemek yememe’ rahatsızlığının tıpta kullanılan ismidir. Bireylerde ağır bir kilo alma korkusu ile yemek ölçülerinde çok kısıtlamalar ve ileri seviyede önemli zayıflamalar görülür. Yalnızca vücudu değil ruh sağılığı da bu hastalıkta kıymetli ölçüde etkilenir. Diyetle başlayan zayıflama süreci denetimden çıkarak ne kadar zayıflanırsa zayıflansın, vücut imajındaki bozulma nedeniyle kendini kilolu görmeye devam eder. Daima yediği besinlerin kalorileri hesaplanır, diyet ve kilo fikirlerinden bir türlü uzaklaşılamaz. Aslında anoreksiyalı bireyler olağan kiloda yada daha zayıftırlar. Lakin bunu görmezler ve söylendiğinde inanmazlar. Çoğunlukla bunun bir sorun olduğunu kabul etmezler ve kendilerinin bu türlü bir sorunu olduğunu ret ederler. Kilo almaktan korkup, olağan kiloda kalmayı kabul etmezler. Tüm ömürlerini kiloya ve kilo vermeye odaklarlar. Saplantı seviyesinde diyet ve kilo takıntıları vardır. Yiyecek ölçüsünü çok çok azaltmışlardır, yüklenme biçiminde antrenman yaparak, kilo almamak ismine kusma, bağırsak çalıştırıcı ilaçlar ve içeriği bilinmeyen zayıflama hapı üzere yabancı husus kullanırlar.
- yüzyıldan beri yeme bozukluğu olarak tanımlanmakla birlikte tarihçesi epeyce dikkat caziptir. Eski doğu kültürleri ve Hıristiyanlığın erken devirlerinde görülen hedonizm ve çilecilik insanların kendini açlığa bırakmasına yol açtı. Ve çabucak her dinde yememe ya da kısıtlı yeme yaratıcı ile kulu ortasında şükür ve ödül sistemlerinin ana ögelerinden biri olmuştur. İnanç ve kültürel davranışların yeme bozukluklarında kıymetli bir tesiri olduğu fikri uzun vakittir kabul görmektedir. Bilhassa batı toplumunda idealize edilen ince ve uzun vücut tipinin anoreksiya gelişiminde değerli bir tesiri olduğu düşünülmektedir. Bir öteki görüşte feminist ve kültürel yaklaşımlar birleştirilerek ‘iki dünya varsayımı’ ortaya atılmıştır (Katzman ve Lee). Buna nazaran yeme reddi, bireyin içinde bulunduğu geçiş devrinin zahmetleri ile başa çıkma sistemini söz eder. Kişi hayat biçiminde, toplumsal ve politik görüşünde ya da ülkesinden koparak yeni dünyasındaki ülkeye, sosyo ekonomik duruma ya da kültüre uyma uğraşı olarak fizikî kendiliğini harikaya ulaştırma uğraşı olarak yemeyi rededer.
Ailesinde yeme bozukluğu, depresyon, alkol ve unsur berbata kullanımı olanlar, biyolojik olarak erken adet gören ve hafif kilolu olanlar, meslek olarak vücudu daima denetim altında tutması gerekenler (sporcular, mankenler…), ruhsal olarak ağır gerilim altında olanlar (boşanma yahut ayrılık süreci, yas vb.), daima korkulu bir kişiliğe sahip olanlar ve alışılmış ki mükemmeliyetçiler anoreksiyaya (yeme bozukluklarına) daha meyilli bireylerdir. Genelleştirme her vakit geçerli olmamakla birlikte anoreksiyalı şahıslarda; özgüven azlığı, hislerini söz etmede zahmet, gerilimle başa çıkma zorluğu, daima etrafındakileri şad etme muhtaçlığı, kusursuz olma beklentisi, aileden ayrılamama, ailenin yüksek maksat ve depresyon üzere psikiyatrik hastalılar, agresif yada yaşına uygun olmayan davranış paterni, toplumsal içe çekilme ve takıntı bozuklukları (Obsesif kompulsif bozukluk) üzere ruhsal değişiklikler sıklıkla eşlik eder. Çok kilo kaybına ve beslenme bozukluklarına bağlı olarak adet düzensizliği, ishal üzere sindirim sistemi bozuklukları, cilt, saç ve tırnaklarda bozulma üzere nispeten hafif bedensel belirtiler ile ileri evrede hayati tehlike bile görülebilir.
Teşhis konulmasında yaşa ve boya nazaran beklenen vücut tartısının altında olmak (daha üstünde bir kiloyu kabul etmeme), kilo almaktan çok halde korkma ve adet görmeme temel belirtilerdir. Vücut algısındaki bozulma, şahısların zayıf olduklarını kabul etmeme ile vücutlarının birtakım bölgelerinin büyük/geniş olduğuna inanma ortasında değişir. Hastalığın ciddiyetini inkar etme birçok hastada değerli bir bulgu olup, kilo vermeyi sürdürmek ya da kilo almayı önlemeye yönelik çok yavaş yemek, çok az yemek, çok antrenman yapmak üzere davranışlar geliştirebilirler.
BULİMİYA NERVOZA
Bulimiya, tıkınırcasına yeme nöbetlerini takiben sıklıkla kusma ya da laksatif kullanımı üzere kilo almaya pürüz davranışlarla seyreden bir hastalıktır. Anoreksiyalılardan en kıymetli farkları çoklukla olağan kilolu ya da kilolu olabilmeleridir. Lakin çok zayıf değildirler. Teşhis için beden yükü ölçüt değildir. Tıkınırcasına yemek ve çıkarma/arınma davranışı ile kilo alma korkusu kafidir.
Tıkınırcasına yemek; çok ölçüde yiyeceğin, çok kısa müddette tüketilmesidir. Çoğunlukla kolay sindirilen yüksek kalorili besinler tercih edilir. Sağlıklı ve hakikat olmadığının farkındadırlar lakin engelleyemezler. Tıkınırcasına yeme atağı her gün de olabilir, ayda birkaç sefer de. Ve yaklaşık olarak 1 saat sürer. Yemek yeme sırasındaki denetim kaybı bir anda resen başlayabileceği üzere hastaların gizleyebilecekleri vakit ve yer planlamasıyla da başlayabilir.
Yeme ataklarını başlatan şey birden fazla vakit açlık değil, korkulu yaratan bir durum ya da depresyondur. Hastalar yemek yedikleri esnada bu ruh halinden kurtulmakta fakat sonrasında üzerine bir de suçluluk duygusu ve pişmanlığın eklendiği olumsuz bir duygulanıma sahip olmaktadırlar. Yeme atağı açlıkla başlamadığı üzere toklukla da bitmez. Yemeğin tükenmesi, bulantı hissi, karında rahatsızlık nedeniyle yemek sonlanır. Suçluluk duygusu ve rahatsızlık hissi beraberinde arınma/kurtulma gereksinimini da bir arada getirir. En sık kullanılan arınma prosedürü (hastaların %85-90’ı) kusmadır. Kusma başlangıçta provakatif bir ihtarla sağlanırken, ilerleyen periyotta rastgele bir mekanik ya da kimyasal ihtara gerek kalmaksızın isteyerek kusabilirler. Yaklaşık üçte birinde laksatif berbata kullanımı da vardır.
YEME BOZUKLUKLARINDA SÜREÇ
Anoreksiya hastalarının %40’ında tam, %30’unda orta seviyede güzelleşme gözlenirken %20 sinde makus sonlanım vardır. Hastalık erken yaşlarda başladığında süratle teşhis konup tedavi başlandığında tam düzgünleşme oranı %70 lere varmaktadır. Bulimiya nervosa sık güzelleşme ve sık hastalık nüksleriyle masraf. Uzun periyot tedavi muvaffakiyet oranları değişmekle birlikte anoreksiyaya nazaran daha yeterlidir. Vücut tartısı ve formu ile çok uğraşların olması ve çocukluk devri obezite hikayesinin olması berbat sonlanım ile alakalıdır.
Uzun müddettir devam eden yeme bozukluklarında kan ve biyokimyasal bozukluklar, vitamin yetersizlikleri, kemik mineral yoğunluğunda azalma, hormonal anormallikler eşlik eder. Bu nedenle tüm yeme bozuklukları ayrıntılı tetkik edilmeli, ortaya çıkan problemle ilgili branşlarla ortak tedavi yürütülmelidir. Kıymetli ölçüde kilo kaybı var ise (BMI≤ 13) hastaneye yatış düşünülmelidir.
Ferdî psikoterapiler, makul durumlarda aile terapileri ve ilaç takviyesiyle (SSRI) hastanın durumuna nazaran bazen başka farklı bazen bir ortada tedavi düzenlenir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0