Toplumsal fobi (sosyal kaygı), toplumsal ortamlarda, bilhassa öbürleri tarafından izlenilen, performans sergilenen durumlarda etraftaki bireyler tarafından eleştirilme, alay edilme ya da küçük düşme dehşetiyle, rezil olacağı kanısıyla ortaya çıkan tasa bozukluğudur.
Toplumsal dert yaşayan bireyler, diğerleriyle birlikte bulunulan toplumsal ortamların çoğunluğunda olumsuz bir formda incelendiklerini, eleştirildiklerini ve yargılandıklarını hissederler. “Sahne korkusu” olarak da bilinen toplumsal fobi nedeniyle kişi, topluma karşı konuşma, beşerlerle birlikte yemek yeme, genel tuvaletleri kullanma, diğerleriyle konuşma, karşı cinsle bağlantı kurma, oburlarının gözlerinin içine bakma, yabancılarla konuşma, yeni beşerlerle tanışma, toplantılara katılma, partiye gitme, bir işle meşgulken diğerleri tarafından seyredilme üzere durumlarda duyduğu korku nedeniyle bu tıp ortamlara girmekten kaçınabilir. Toplumsal ortamlardan kaçınma davranışları, tedavi edilmediği takdirde vakitle meskenden çıkamama noktasına gelebilir.
Telaş yaratan durumlara maruz kalındığında; titreme, terleme, çarpıntı, yüz kızarması, baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı, sıcak ya da soğuk basması, karın ağrısı, kaslarda gerginlik, göğüste dert hissi, bulantı, tuvalete gitme gereksinimi ve bazen panik atak üzere fizikî belirtiler görülür.
Amerikan Psikiyatri Derneği’nce hazırlanan “DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) Psikiyatrik Bozukluklar Teşhis Kriterleri El Kitabı’na nazaran toplumsal fobi belirtileri aşağıdaki üzeredir:
-
Kişi, diğerlerince değerlendirilebilecek olduğu bir ya da birden çok toplumsal durumda bariz bir kaygı ya da tasa duyar.
-
Kişi, olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir halde davranmaktan ya da tasa duyduğuna ait belirtiler göstermekten korkar.
-
Kelam konusu toplumsal durumlar, neredeyse her vakit, dehşet ya da korku doğurur.
-
Kelam konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da ağır bir dehşet ya da dert ile bunlara katlanılır.
-
Duyulan dehşet ya da tasa, kelam konusu toplumsal ortamlarda çekinilen duruma nazaran ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.
-
Endişe, telaş ya da kaçınma daima bir durumdur, 6 ay yahut daha uzun sürer.
-
Endişe, dert ya da kaçınma bariz bir meşakkate ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da kıymetli öbür alanlarında fonksiyonellikte düşmeye neden olur.
Toplumda sıklıkla karşılaşılan toplumsal fobi, ekseriyetle çocukluk ve ergenlikte ortaya çıkar. Tedavi edilmediği durumda kronikleşerek kişinin hayatını olumsuz tarafta etkileyen bir rahatsızlığa dönüşebilir. Rahatsızlık belirtilerine nazaran, ilaç tedavisi ya da psikoterapi, bazen her ikisi bir arada uygulanarak tedavisi mümkündür.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), toplumsal fobi yaşayan şahıslara sık uygulanan bir terapi yoludur. BDT modeline nazaran bireyler his, fikir, durum ve olayları olduğundan daha olumsuz yorumlayarak, bilişsel yanlışlar yaparlar. Örneğin, bir diğerinin meraktan sorduğu bir soruyu düşmanca yorumlayabilirler. Düşmanca davranışlara maruz kalmamak için de diğerleriyle birlikte bulunacağı ortamlardan kaçınarak süreksiz rahatlık sağlarlar. Fakat, bu kaçınma davranışı vakitle pekişir ve kişinin hayatını olumsuz tesirler. BDT’de kişinin toplumsal korkusunun temelindeki inanç ve kanılar sorgulanır ve tekrar yapılandırılır. Korkuyu, tasa yaratan durumları, korkuya karşı oluşan bedensel reaksiyonları tanıma, tasaya sebep olan durumlardaki kanıları manaya ve başa çıkma stratejileri geliştirme çalışmaları yapılır. Bu çalışmalara, yeni kazanılan bilişsel maharetleri uygulamaya yönelik davranışsal boyut eşlik eder ve kişinin kademeli olarak endişelerinin üzerine gitmesini sağlar.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0