Davranışçı ekolün ortaya atmış olduğu ödül ve ceza yıllardır çocuklarda uygulanması tartışılan bir
husustur.
Çocuklarda istendik davranışların tekrar etmesi için davranıştan sonra çocuğa verilen mükafatlar o
davranışın gerçekleşme mümkünlüğünü artıran pekiştireçlerdir.
Çocukta istenmeyen davranışlarda ise verilen cezalar ile o davranış söndürülmeye çalışılır. Bu ekole
nazaran karşımızdaki çocuğun davranışlarını onaylıyorsak ödüllerle pekiştirir, onaylamıyorsak ve ortadan
kaldırmak istiyorsak cezalandırırız.
Çocuk bu modelde her davranışına karşılık aldığı reaksiyonları zihninde kodlar ve davranış-tepki eşleştirerek
bir mühlet sonra ‘’böyle yaparsam şunu elde edebilirim fakat şöyle yaparsam canım yanabilir ya da keyfim
kaçabilir.’’ üzere düşünmeye başlar. Adeta verilen reaksiyonlara dönük denklemler kurarak ömrü boyunca
herkese karşı onları kullanır.
Burada yıllardır tartışılan şey ödül ya da cezanın verilmesi değil onun kim tarafından hangi aralıklarla
verildiğidir. Anne için onay verilen –kabul edilen davranış bazen baba için kabul edilemez bir davranış
olabiliyor. Bu üzere durumlarda çocuk annenin ödüllendirdiği babanın onaylamadığı davranış karşısında
davranışın sorumluluğunu almamayı tercih ediyor ve dıştan kontrollü bir çocuk haline geliyor.
Halbuki davranış sorumluluğu alınması gereken zihinsel bir sürecin sonucudur.
Ne yapıyorum?
Daha evvel bu türlü yaptığımda sonuçlar ne oldu?
Şayet bu davranışı sergilersem mümkün sonuçlar ne olur? formunda bir öngörü edinimi kazandırmak için
çocuğa ne yapması konusunda değil nasıl yapması konusunda fikirler veriniz.
Çocuk istenmedik bir davranış gerçekleştirdiğinde ‘’bunun kimin sorunu olduğunu ‘’ yeterli çözümlemeniz
gerekiyor. Çocuğun odasında sistemsiz formda ders çalışması onu motive edici bir öge ise, bu durum
onun için bir sorun değildir. Lakin siz odaya girer ve bu düzensizliği sorun olarak sahiplenir ve
sonra ona düzenlemesi için muhakkak komutlar verirseniz, çocuğa dıştan kontrol odağı olmuş olursunuz.
Ne vakit ki o odadaki düzensizlik çocuğu siz uyarmadan rahatsız edecek, işte o vakit çocuk
davranışını sorgulamak durumunda kalacak ve kendi kontrolü ile tertip konusunda muhakkak kararlar
alacaktır. Başarılı bireylerin içten kontrollü, oto-kontrol ile davranışlarının sorumluluğunu alan kişilikler
olduğu kaçınılmazdır.
Çocuklar anne babalarının davranışlarını absorbe eden zihinsel illüzyonlardır.
Şayet anne ve baba çocukta olmasını istediği kazanımları kendileri günlük yaşantılarında stantlar ve
toplumsal model figürleri olurlarsa çocuk kendi doğal gelişim sürecinde zati o davranışı sergileyecektir.
Lakin kendi yaptığınız bir şeyi çocuğa ‘’yapma’’ demek çocukta zihinsel karmaşalara yol açan bir
durumdur. ‘’Şizofren olunmaz ,doğulur.’’ biçiminde her ne kadar bir kelam söylenmişse de ‘’şizofrejenik
mother ‘’ dediğimiz yani çocuğa daima zıt yansılar veren anneler çocuğun gelecekte şizofren olmasına
çevresel faktör olarak neden olabiliyor. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse ;
Çocuğa kimsenin olmadığı vakitlerde verilen yansılar ve ortamda diğerleri var iken verilen reaksiyonlar
farklı ise bu çocukta davranışa karşı kaygı ,kaygı, kararsızlık hali ile sorumluluğunu almaktan kaçınma
durumu sergilemesine neden olacaktır. Örneğin çocuğa kimsenin olmadığı ortamda; beslenme çantasına
sandwiç koyarken ‘’sakın kimseye verme, düzgünce karnını doyur ‘’diyen bir anne ,ortamda konuklar var iken
‘’oğlum biraz da arkadaşına versene ,neden paylaşmıyorsun’’ formunda yansılar verirse bu anne
‘’şizofrejenik mother ‘’olarak isimlendirilebilir.
Çocuklar mümkün olduğunca davranışının sorumluluğu verilmeli ve sorunu sahiplenilmemelidir.
Kendisi gelip sorunu paylaştığında ise ‘’başka ne yapabilirsin?, biliyorum sen düzgün düşünen birisin ,uygun
bir tahlil yolu bulabilrsin?, pekala diğer ne yapabilirdin?’’ üzere yansılar vererek pekiştirilen şey davranış
değil ,çocuğun düşünme ve fikir üretme süreci olmalıdır.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0