“Defianda me Dios de mi ! ” İlah beni kendimden korusun ( İspanyol Atasözü)
“İnsan , ruhunda açılan yaradan ölür” (BALZAC)
İnsan bedeninde sahiden neler oluyor? Bütün bunları nasıl ispatlarız?
Ellili yılların sonu ve altmışlı yılların başında herşey o denli açık ve kesin görünüyorduki aşılar ve antibiyotiklerle birçok vefat engellenebiliyordu. Meğer seksenli yıllardan sonra dünyanın teknolojik açıdan en gelişmiş ülkelerinden biri olan ABD de enfeksiyon hastalıklarından vefat 5. sıraya çıkarak % 58 lere yükseldi. Hatta çağın son buluşu olan gen teknolojisi bile herhangibir hastalık için aktif bir tedaviyle sonuçlanamadı.
“Çocukken tabiatın sihirli olduğunu düşünürdüm. Daha sonra herşeyin matamatiksel formüllerle söz edilebileceğini öğrendim . Bu en büyük hayal kırıklığım oldu. Bilimden sihiri çıkardığınızda teknolojiyle başbaşa kalırsınız. Lakin ben hala DNA sarmallarını büken bir sihrin olduğuna inanmak istiyorum”
Psikonöroimmunoloji alanında yayınlanmış birinci kitap 1975 yılında Robert Ader tarafından yayınlanmıştır. Robert Ader ve Nicolas Cohen klasik Pavlov deneylerini ratlar üzerinde tekrarlamış ve davranışla ilgili olarak immun karşılığın değiştiğini ortaya koymuşlardır. Bu araştırmacılar ratlara memnunluk verici olaylardan sonra ( tatlı su) siklofosfamid enjekte etmişlerdir daha sonra koyun eritrositleri enjekte ederek antijenik tepki oluşturmayı denemişlerdir ve geçmişte siklofosfamidle birlikte kullanılmış tatlı suyun tek başına da immun sistemi baskılayabildiğini tespit etmişlerdir. O denli görünüyordu ki ratların beyninde oluşan birşeyler bu cevabı oluşturuyordu. Meğer ki klasik immunoloji insan bedeni dışında deney tüplerinde ispatlanmış birçok dogmaya dayanıyordu.
Şunu söylemek gerekirki kesimler üzerinde ne kadar detaylı çalışırsak çalışalım hiçbir vakit bütünü anlamamız mümkün olmayacaktır. Bu bizi birinci soruya götürüyor izole edilmiş rastgele bir sistem üzerinden elde edilmiş bilgilere hakikaten inanabilirmiyiz? Yada anatomik bilgimizin büyük bir kısmının elde edildiği kadavralara ne kadar bu bağlamda ne kadar güvenebiliriz? Örneğin kranial kemiklerin hareket etmediği bilgisi yalnızca kadavralar için geçerli bir anatomik bilgidir. Cranial kemiklerin hareketlerinin ölçülebildiğini ve yaşamsal kıymeti olduğunu biliyormuydunuz? Birinci bakışta immunsistem ve hudut sistemi birbirine pek emsal görünmezler. Fakat her iki sistemde organizmanın dış ortama karşı durumuyla ilgilidirler. Her ikisininde karşı koyma ve ahenk sağlama rolleri vardır.
Ayrıyeten her iki sisteminde belleği vardır. Hudut hücreleri yalnızca immunsistemin solid organlarıyla irtibat kurmakla kalmıyorlar hür dolaşan immun sistem hücreleri sayesinde peyer plakları ve kemik iliğide hudut sistemiyle bağıntı içindedir. Hudut sisteminin iletişimsel molekülleri olan endorfinler ve nörotransmitterler, endokrin sistemin hormonları, immun sistemin sitokinleri kimyasal hususların peptidler grubundandırlar. Bu peptidler bu sistemler ortasında aramadde olarak vazife yapmaktadırlar.
Sonuçta bu sistemler birebir network sisteminin uzantılarıdırlar. Doğal hayat için planetteki ekolojik sistemlerin ne derece birbirine bağlı olduğunu düşünürsek tahminen insanın biyolojik sistemleriyle ilgili görüşümüzü değiştirebiliriz. Gün gelecek hastalığı bir invazyon tıp bilimini savaş olarak görmekten vazgeçeceğiz zira eskilerine karşı zafer kazandıkça karşımıza çıkan yeni hastalıklar savaş doktrinini
çürütecektir. Bunun yanısıra bedenin kendi immunsistemi ile ziyana uğratıldığı otoimmun hastalıklar artmaktadır. Bu durumda düşmanı gördüğümüzde onun biz olduğunu anlayacağız. Tüm dejeneratif hastalıklarda böyledir aslında.
Quantum teorisi tüm elementlerin güç fluktuasyonları içerdiğini ( vibrasyon) ortaya koyar. Denizler ortasında saptanmış quantum akımı hücreler ortasında yok mudur. Hücreler ortasında UV ışığın frekanslarına dirençli mikrotübüller ne işe yaramaktadır. Fritz Popp hücre irtibat sisteminin lazer üzere daima bir ışığa bağlı olduğunu ileri sürmektedir. Danah Zohar ın Şuurun Quantum Modeli isimli çalışması Herbert Frolich’in çalışmalarıyla desteklenmiştir. Brian Josephson’un psikonöroimmunoloji ile ilgili yaptığı araştırmalar sonunda ortaya attığı fikir bedende beynin desteklediği bir quantum bilgisayarının işlediği formundadır.
TEMEL KAVRAMLAR
İmmun Sistem bedenin çabucak her yerinde sayısız yabancı antijene karşı koymak zorundadır. Bu nedenle immun sistem hücrelerinin kan, lenf ve dokular ortasında gezebilme ve antijene maruz kalınan yerlere geçip yerleşebilme özelliğine HOMİNG denir. Bu özellik immun karşılık için çok kıymetlidir. İmmun karşılıklar bireyi enfeksiyon, otoimmun hastalıklar ve kansere karşı korur. Olağan immunsistem daha tümör gelişmeden olağandan farklılık gösteren tümör hücrelerini tanıyıp ortadan kaldırabilme özelliğine sahiptir buna İMMUNGÖZETİM ( İmmukontrol) denir. Bireyi potansiyel tehlikeli casuslardan koruyan ve birçok daha casusla müsabakadan evvel organizmada bulunan sistemlere DOĞAL İMMUNİTE denir.
Doğal İmmunite:
· Fizik Bariyerler ( deri mukoz membranlar)
· Fagositoz ( makrofajlar nötrofiller eozinofiller)
· Doğal Öldürücü Hücreler ( NKC)
· Akut Faz Proteinleri ve
· Kompleman Sisteminden oluşur.
Bir yabancı antijenle karşılaşıldığında yalnızca ona has cevap gelişmesini sağlayan ve tıpkı antijenle tekrar karşılaşıldığında daha güçlü bir cevap oluşturan sistem SPESİFİK İMMUNİTE dir.
Spesifik İmmunite:
· Lenfositler
· Plazma Hücrelerince üretilen antikorlar
· Lenfositlerden salınan lenfokinlerden oluşur
Spesifik immunite iki çeşittir.
1- Hümoral İmmunite: B lenfositler ve antikorlar ile olan ( ekstrasellüler)
2- Hücresel İmmunite: T lenfositlerce geliştirilen ( intrasellüler)
Makrofajlar buldukları antijeni içlerine alır ve peptidlerine parçalarlar. Bunlara MHC ( Major Histokompatibilite Kompleksleri) bağlanarak hücre yüzeyine taşınmasını sağlarlar. T lenfositlerinin
herbirinin yüzeylerinde yalnızca bir MHC tanıyabilecek özel reseptör molekülleri vardır. Bunlara T Cell Reseptör denir. Göğüslü immun sisteminin 10 üzeri 9 sayıda değişik antijeni tanıyabilecek kapasitede
olduğu sanılmaktadır. Buna LENFOSİT REPERTUARI denir. Bir lenfositten türeyen lenfositlerin tümüne LENFOSİT KLONU denir. Bir klondaki tüm hücrelerin antijen tanıyan reseptörleri birbirinin birebirdir. Makrofaj yüzeyinde MHC Klas 2 ile birlikte sunulan spesifik antijeni tanıyarak etkin hale geçem T hücreleri bölünür ve lenfokinleri salgılarlar.
Lenfokinleri salgılayan hücrelere T helper denir (Th). Lenfokinlerin salgılanmasıyla:
1- Makrofajlar faal duruma geçer ve içlerindeki antijeni sindirirler
2- B lenfositler plazma hücresi haline geçerek antikor salgılamaya başlarlar
3- Sitotoksik T lenfositler Tc antijen özelliği gösteren hücreleri öldürecek forma girerler.
Antijenik ikazın akabinde bütün olağan immun cevaplar kendi kendini sonlar. Bu kademede birçok düzenek rol oynar . Bu düzeneklerden biri NÖROENDOKRİN MODULASYON dur. Bu modulasyona örnekler vermek gerekirse;
Lenfositlerde ve birden fazla lenfoid organın kan damarlarında sempatik innervasyon vardır: Lenfositler üzerinde pekçok hormon, nörotransmitter ve nöropeptid için reseptör vardır. Lenfositler kortikotropin salgılatıcı faktöre karşılık vererek kendi adrenokortikotropik hormonlarını yapabilir, bu da kortikosteroid
imaline yol açar. Gerilim altında lenfositlerin in
vitro mitojen karşılığı bozulur ve enfeksiyonların güzelleşmesi gecikir İmmun sistemin bedende yapması gereken fonksiyonları yerine getirebildiği durumlarda kişi immun kompetandır. Immun fonksiyonların kâfi olmadığı hallerde ise immun kompromize durum kelam hususudur.
GERİLİMİN NEDEN VE TESİRLERİ
Son yıllarda toplum üstünde gerilimin tesirlerini ölçen birçok araştırma yapılmıştır. Örneğin dahiliye hastaları üzerinde yapılan bir çalışmada hastaların semptomlarının en fazla gerilime bağlı olduğu ortaya
çıkmıştır. Bunların %36 sı kendilerine yeterli bakmadıkları, %26 sı moodları, % 25 i hisleri, % 25 i fazla çalıştıkları, % 24 ü de ruhsal çöküntü geçirdiklerinden yakınmışlardır.
Gerilim birçok hastalığın başlatıcısı yada ana nedenidir. Gerilim beklenmedik bir duruma organizmanın verdiği karşılıktır. Örneğin bir yılanın yanında duran biri hemen kaçma muhtaçlığı duyar. Bu organizmanın savaş ya da kaç karşılığıdır. Gerilim davranışımızın telaş ya da tembellik formunda olmasını sağlayabilir. Zayıf uyaranlar dinlenme durumundaki duyarsızlığı sağlayarak gereksiz atakları minimuma indirirler.
Gerilim çağdaş hayatın sağlıksızlığa neden olan bir tarafıdır. Akıl herzaman gerçek gerilim kaynağına odaklanmaz, bir sürü gerçekleşmesi mümkün olmayan imge ile doludur. Örneğin geleceğe ait endişeler felaket fikirleri alışılagelmiş anksiyeteler. Bunlar şimdi gerçek stresörler değillerdir.
Bedenin neyin gerçek stresör neyin yalnızca düşünülen stresör olduğunu ayırt etmesi güçtür. Şayet gerilimli bir yoldan hareket yapılması yolunda bildiri alırsa o tarafta aktive olur. Örneğin kişi bir sopayı yılan olarak algıladığında beden bu algıya nazaran tepki verir. Kişi yılanı sopa olarak algıladığında ise tehlikeli bir yanılgı yapar.
Gerilimin azaltılması gerçek olmayan gerilim kaynaklarının ziyanlı tesirlerini azaltmaya yarayan bir gevşeme cevabıdır. Bu cevap çok değişik biçimlerde yapılabilir . Örneğin bir sandalyeye otururken olabilir. Bu halde derin bir fizikî ve kondisyonel gevşeme ve zihinle açık bir objeye odaklanma amaçlanır. Bedenin bu durumdaki haline dinlenme duyarsızlığı denir.
Gerilimin immun sistem üzerine olumsuz tesirleri olduğu bilinmekle bir arada bunu objektif olarak kanıtlamak kolay değildir. Homeostatik sistemlerin yürütülmesinde hudut sistemi endokrin sistem ve immun sistemin karşılıklı etkileşmeleri çok değerlidir. Kişinin his durumu ya da gerilime verdiği karşılık hali o kişinin enfeksiyon hastalıkları yahut kanser ile olan savaşını değiştirebildiği üzere otoimmun hastalıkların seyrini de etkileyebilir. Gerilimin enfeksiyöz hastalıklarla münasebeti olduğu Cohen ve arkadaşlarının çalışmasında gösterilmiştir. Bu çalışmada gönüllülere 5 değişik soğuk algınlığı virusundan biri ya da placebo uygulanmıştır ve hem teneffüs yolu enfeksiyonu hem de klinik soğuk algınlığının ruhsal gerilim ile arttığı izlenmiştir. Bir öteki çalışmada gerilimin Hepatit B aşısına verilen antikor karşılığını olumsuz etkilediği bildirilmiştir.
Gerilimin insan herpes virusları başta olmak üzere çeşitli enfeksiyon casuslarının yol açtığı hastalıklar için bir risk faktörü olduğu ve hastalığın şiddetini artırıcı bir tesiri olduğu bilinmektedir. Tıp öğrencileri ile yapılan bir çalışmada 3 gün süren imtihan periyoduna ilişkin alınan kan örneklerinde yapılan immunolojik testlerle, nispi olarak düşük seviyelerde stersin yaşandığı ve temel kabul edilen 1 ay evvelki benzeri testlerin sonuçları karşılaştırıldığında imtihan devrinde NK etkinliğinde manalı düşme olduğu gösterilmiştir( Kiecot-Glaser 1984,1987) Bu çalışmalar sırasında imtihan periyodunda ölçülen interferon gama seviyelerinin denetim kümelerindeki örneklerin seviyelerine nazaran manalı derecede düşük olduğu da bulunmuştur( Glaser, Rice1987). Doğal öldürücü hücre aktifliği daima düşük bulunan bir küme beşerde yapılan çalışmalarda bu kümesi en güzel belirleyen faktörlerin yaş ve günlük gerilimin derecesi olduğu görülmüştür ( Levy, Herberman 1989).
Günlük gerilimlerin immun sistem üzerinde yaptığı değişikliklerin incelendiği 6 aylık bir çalışma sonucunda günlük gerilimlerin Ts lerde bir artış yaptığı Th/Ts oranının düştüğü gözlemlenmiş ve gerilim beklentisinin de Th sayısında bir düşme ile birliktelik gösterdiği bildirilmiştir ( Kemeny Cohen 1989). Homoseksüel erkeklerde yapılan bir çalışmada bireylere evvel Hıv + oldukları söylenmiş ve ölçüm yapılmış daha sonra bunun gerçek olmadığı açıklanmış ve ölçüm yapılmıştır. Yapılan bu ölçümlerde lenfositlerin fitohemaglütine verdikleri proliferatif karşılığın gerçek durumun söylenmesinden sonraki bir hafta içinde yaklaşık iki katına çıktığı bulunmuştur ( Antoni, Schneiderman 1991)
Evlilik problemlerinin gerek fizik gerek ruhsal rahatsizliklara yol acmasinin yanisira immun parametrelerde de bozukluklara sebep olabilecegi bildirilmistir. Bir yildan daha az bir mühlet evvel bosanmis olan bayanların uygun denetim kümeleriyle karsilastirildigi bir calismada, evlilik sıkıntılarının depresyon ve immunkompetansta yetersizlik ile birlikte gittigi bulunmustur( Kiecolt-Glser, Fisher 1987).
Erkeklerde yapilan misal bir calismada ada emsal sonuclar alinmis lakin bosanmayi steyen ve baslatan tarafta bu bozukluklarin nispî olarak daha hafif oldugu görülmüştür( Kiecolt-Glaser 1988)Mayne ve arkadaşlarının yürüttüğü bir çalışmada 10 evli çiftin 40 dakika süren tartışmadan evvel ve sonra kan basınçları, kalp suratları ölçülmüş ve immun değişiklikler için kan örnekleri alınmıştır: bayanlarda kan basıncının yükseldiği ve hücresel immun sistem fonksiyonlarında bir azalmaya işaret eden lenfosit proliferasyonunda hafif bir azalmanın olduğu saptanmıştır. ( Mayne 1997).
Primer depresif hastalığı olan klişilerde hücresel immunitede bozukluk bulunduğu bildirilmiştir ( Kronfol, Silva 1983). Depresyonun düşük Th sayısı ve daha sık herpes nüksü ile bağlantılı olduğunu belirten yayınlar ( Kemeny Cohen 1989) olduğu üzere depresif hastalar ile depresif olmayanlar ortasında değerli immün fonksiyon farkı olmadığını ileri süren çalışmalar da vardır ( Darko,Gillin 1991).
Norman Cousins 1979 da kişilik özellikleri, davranış biçimleri, olaylarla baş etme biçimleri ve duygusal durumun immun fonksiyonlarda bilinen ya da kestirim edilen kimi bozukluklarla giden hastalıkların seyrini etkileyebileceği fikrini ortaya atmıştır. Cousins ankilozan spondilitte ruhsal müdahale ile remisyon sağlandığını bildirmiştir. Gerilim ile uğraş edilmesinin ve gerilim ile başa çıkma yollarının immun sistem değişiklikleri üzerindeki tesirleri giderek daha çok incelenmektedir. Bu çalışmalar bilhassa üniversite öğrencileri, yaşlılar, kanser hastaları, HIV virusu taşıyan şahıslar, kronik romatizmal hastalığı olanlar ve istekli denetim kümeleri üzerinde yapılmaktadır.
Bu bağlamda bilhassa hipnoz, gevşeme, idmanı klasik şartlanma, kendini ortaya koyabilme( assertiveness) ve bilişsel çalışmalar Glaser’lar tarafından özetlenmiştir( Kiecolt- Glaser 1992). Bu çalışmaların planlanması ve yürütülmesi epey güç olduğu üzere sonuçların objektif olarak kıymetlendirilmesi de her vakit kolay olmamaktadır.
Psikoterapinin, ruhsal danışmanlık hizmetlerinden yararlanılmasının ve dayanak kümelerine iştirakin kanserli hastaların prognozlarını olumlu etkilediği yayınlanmıştır. Bu çeşit usullerin metastatik göğüs ca lı ( Spiegel, Bloom 1989) ve maligm malanomlu hastalarda( Fawzy, Hyun 1993)yaşam müddetini uzattığı bildirilmiştir. Bütün
bu anlatılanlardan sonra tek başına gerilimin immun fonksiyonlarda değişiklikler yaparak kesinlikle hastalıklara yol açacağı kanısı çıkartılmalıdır: Gerilim ve mutsuzluk, nsanları riskli kimi davranışlar ve hayat biçimine itebilir.
Bu çeşit beşerler alkol ve uyuşturucu kullanmaya daha eğilimli olabilir, uyku ve beslenme seviyeleri sıklıkla bozulabilir, daha az spor yapar hale gelebilirler. Bunların hepsinin immu sistemi olduğu kadar genel sıhhati da olumsuz etkileyen etkenler olduğu unutulmamalıdır. Gerilimle başetme yolları daha âlâ anlaşılıp uygulandıkça, immun sistemin direkt ya da dolaylı olarak bağlı olduğu düşünülen pek çok patolojik durumun olumlu etkileneceği beklenmektedir.
Gerilim Azaltılmasının Fizyolojik Faydaları:
· Oksijen tüketimi ve metabolik suratın manalı oranda azalması, hatta uyku seviyesinin altına inmesi. Bu büyük bir iktisat ve aktifliğin belirtisidir.
· Dakikalık ventilasyon ve respirasyon oranında azalma
· Kalp suratında ve kan basıncında azalma,
· Serum Kolesterol düzeyinde yalnızca diyetle elde edilenden daha fazla düşüş,
· Derinin direncinde bariz bir yükselme ( düşük cilt direnci gerilim cevabının bir göstergesidir)
· Gerilimli durumlarda yüksek olan anaerobik metabolizmanın belirtisi olan kan laktat düzeyinin düşmesi,
· EEG de dinlenme durumunda saptanan ( alpha) ve ( tetra) dalgalarının artması, EEG dalgalarının uyumunun sağlanması
· Epileptik nöbet sıklıklarının azalması
· Depresyondan düzgünleşme sırasında görülen yüksek serotonin üretiminin saptanması,
· Kateşolamin metabolit seviyelerinin azalması,
· TSH ve T3 seviyelerinin azalması,
· Reflekslerin ve karşılık vaktinin gelişmesi,
· İşitme ve başka duyuların hassaslığının artması,
· İmmun işlevin güçlenmesi. Kronik gerilimde immun sistem baskılanır ya da çok derecede aktive olur buda otoimmun ve inflamatuar hastalıkların ortaya çıkmasını sağlar
· Melatonin seviyeleri artar
· Kalsiyum kaybı ve osteoporoz riski azalır ( Bunun nedeni muhtemelen kortizol düzeyindeki azalmadır)
· Gerilim Azaltılmasının Faydalı Olduğu Hastalıklardan Kimileri:
o Kalp hastalıkları,
o Kanserler,
o Kronik Ağrılar,
o Asthma,
o Diabet,
o Spastik Kolon,
Gerilim Azaltılmasının Ruhsal Faydaları:
· Anksiyete nin azalması,
· Depresyonun azalması ( serotonin seviyelerinin artmasının indüklenmesi yoluyla)
· Daha fazla optimistlik,
· Daha fazla kendini farketme ve kendini gerçekleştirme,
· Başa çıkma yeteneklerinin geliştirilmesi,
· Durumsal olmayan memnunluk hissi,
· Receteli ya da recetesiz ilaçlarla alkole olan eğilimin azalması,
· Uykunun kalitesinde artma ( daha dinlendirici uykui uykusuzluğun azalması, vakit içinde daha az uyku muhtaçlığı gelişmesi)
· Agresyonun ve kriminal eğilimlerin azalması,
· IQ nin artması,öğrenme kapasitesinin artması, kişiliğin ve entellektualitenin gelişmesi,
· İş hayatında daha fazla aktiflik ve randıman sağlanması,
· Yönetimsel açıdan olumluluklar,
· Konsantrasyon yeteneği ve hafızanın artması,
· İstenmeyen kişilik sıkıntılarına eğilimin ve kişilik bozukluklarının azaltılması
PSİKONÖROİMMUNOLOJİ:
Bu tabirdeki psiko aklı, nöro hudut sistemini immunoloji ise immun sistemi temsil etmektedir. Kolay bir tabirle niyet ve hislerimizle immun ve hudut sistemleri üzerinde güçlü tesirler oluşturmaktayız. Sonlar telefon telleri üzeredirler. Nörotransmitterler posta sistemi üzere çalışırlar. Bu iki nedenden dolayı immun karşılıkla ilgilidir. Her elemanın iletimini hudut sistemi sağlar ve beyaz kan hücreleri hudut sistemine geri ileti verirler. Hasebiyle bu bağlantı iki taraflıdır.Bu sistemin beyinde feedback düzeneği limbik sistemin içinde bulunduğu loptadır.
Münasebetiyle hislerle çok ilgilidir. Beyaz kan hücreleri üzerinde 60 ın üstünde nörotransmitterin reseptörü tespit edilmiştir. Bu tıp reseptörler bedende barsak üzere bölgelerde de saptanmıştır. Bu durum gerilim, anksiyete ve depresyonun nasıl immun supresyon, barsak spazmı üzere olaylara neden olabildiğini ortaya koyar. Ayrıyeten psikoaktif özelliği olan sedatifler üzere ilaçların immun hücre işlevleri üzerine tesirlerinin olduğu da tespit edilmiştir. Zira bu hücrelerde de birebir reseptörler mevcuttur. Hatta kan beyin bariyerinin bile gerilim altında daha geçirgen bir hal aldığı söylenebilir. Beyaz kan hücrelerinin sayısı gerilim altında etkilense de asıl tesir işlevlerde meydana gelmektedir. Bu etkiyi yalnızca emosyonel faktörler değil yaşamtarzıyla ilgili faktörlerde meydana getirmektedir. Hücresel Bağışıklıkta epeyce değerli olan Doğal Öldürücü Hücrelerin hangi faktörlerce etkilendiğini aşağıdaki tablo ortaya koymaktadır.
Tablo:1 Yaşamtarzı ve NKCell Aktivitesi Üzerine olan Tesirleri
|
DAVRANIŞ BİÇİMİ |
NKcell Aktivitesinde Oluşturduğu Artış |
|
Antrenman |
%47 |
|
Gerilim İdaresi |
%45 |
|
Kâfi Uyku |
%44 |
|
İstikrarlı Beslenme |
%37 |
|
Sigara İçmeme |
%27 |
|
Kahvaltı Etme |
%21 |
|
Sistemli ve Uygun Çalışma Saatleri |
%17 |
|
Alkolden sakınma |
%0 |
Sıhhatsiz yaşamtarzlarının gerilim nedeniyle ortaya çıkmasının kolaylaştığı birçok kaynağa dayanılarak bilinen bir durumdur. Uygun bir gerilim idaresinin meditasyon, ruhsal görüşmeler olumlu tavır ve alışkanlıklar güçlü birer immun stimulandırlar. Bunlar immunosupresif tesirin azaltılmasını ya da gerilimin yol açtığı adrenokortikoid hormonlar üzere bir grup hormonların tesirlerinin azaltılmasını sağlarlar. Aklın beden direncini etkilediği kavramı Halk Sıhhatinde yeni bir kavram değildir. ” Paniğe hiçbir neden yok. Dehşet alçaktır ve çok ziyan verir.Neşeli o lmak direnci artırır ve komplikasyonları önler” Yapılan meta tahliller antikor titrasyonlarındaki artış ve lenfositlerdeki interlökin2 reseptörlerinin gerilimle etkilendiğini ortaya koymaktadır. Herpes viruslarının relapsı ile gerilim ortasındaki güçlü bağ bilinen bir durumdur.
KİŞİLİK YAPISI VE HASTALIK:
Kişilik yapımız fizikî sıhhatimizi ömür uzunluğu etkileyen bir faktördür. Antik çağdaki tıp öğretileri de bu görüşü desteklemektedir; “Hastalık yok Hasta vardır” Hipokrat Şahısların kişilik özellikleri hastalığın görünümünü etkilemektedir. Kişi kendindeki olumlu ve olumsuz kişilik özelliklerinin birçoklarının ekseriyetle farkındadır. Bu nedenle, kişilik özelliklerinin objektif biçimde gözden geçirilmesine ve hastalığın tartışılmasına imkan sağlanmalıdır.Kişi kendini denemeye kişiliğini geliştirmeye ve kendini suçlama üzere fatal hislerden arındırılmaya yüreklendirilmelidir. Kişilik en değerli faktörlerden biri olmakla birlikte birlikte tesirli olduğu öteki faktörler etraf, yaşamtarzı, genetik predispozisyon üzere faktörlerdir. Eyenstock un yaptığı araştırmalarda araştırmacının tespit ettiği 4 kişilik tipinden üçünün birtakım hastalıklarla ilgisi ortaya çıkmıştır. Bunlar;
Tip 1: ümitsiz, yardım kabul etmeyen, hislerini baskılayan bireyler. Bunlarda kanser sık görülür.
Tip 2: Anksiyeteye eğilimli, ag
ressif, hırslı, hislerini uygun olmayan yollarla ortaya koyan şahıslar. Bu şahıslarda kalp hastalıkları sık görülür.
Tip 4: Kendileri ve başka beşerlerle ahenk içinde olan bireyler . Bunlar düzgün bağlantı kurarlar, iyimserdirler, hassastırlar, gerilim altında serinkanlı olmaya çalışırlar.
Kişilik tiplerinin 10 yıl müddetle izlendiği bir çalışmada mevt nedenleri ve kişilik tipleri ortasındaki alakalar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo: 2 Kişilik Tipleri ve Mevt Nedenleri Ortasındaki İlgiler
|
Kişilik Tipi |
Sayı(n) |
Vefat nedenleri |
Sağ kalanlar (n) |
Sağ kalanlar % |
||
|
Ca |
CHD |
Başka |
||||
|
Tip 1 |
901 |
347 |
61 |
155 |
338 |
38 |
|
Tip 2 |
818 |
36 |
208 |
221 |
353 |
43 |
|
Tip 3 |
570 |
8 |
21 |
80 |
346 |
81 |
|
Tip 4 |
946 |
3 |
9 |
39 |
895 |
95 |
Yapılan bir diğer çalışmada kanser ve kalp hastalığına predispozisyonu olan 490 bireye gerilimle başa çıkma yolları öğretilmiştir. Bu çalışmada kümeler randomize olarak oluşturulmuş denetim kümesine gerilimle başa çıkma yolları öğretilmemiştir. Mevt oranı denetim kümede %76 iken çalışma kümesinde %20 bulunmuştur. Çalışma kümesinde CHD nedeniyle olan vefatlar denetim kümesinin 6 katı olarak saptanmıştır.
Tablo: 3 Tip1 ve 2 Kişiliklerde Srtesle Başa Çıkma Eğitiminin Ölümlere Tesiri: ( 17 şahıstan haber alınamamıştır)
|
Kümeler |
Sayı |
Ca Vefatları |
Ca İnsidansı |
CHD Vefatları |
CHD İnsidansı |
Öteki Vefatlar |
|
Denetim |
234 |
111 |
129 |
36 |
45 |
33 |
|
Çalışma |
239 |
18 |
75 |
10 |
29 |
20 |
Bu çalışmada 7 yıllık bir izlem yapılmış ve 17 hastaya ulaşılamamıştır. Bu araştırmanın en değerli sonucu kişilik kalıplarının ne kadar değişmez görünsede epeyce esnek olduğunu ortaya koyması olmuştur. Alışkanlık haline gelen davranışsal kalıplar ve huylar öğrenilmemiş durumlardır. Hastalık ve gerilimin olumlu tek yanı akla yatkın yönlendirildiklerinde yapısal değişiklikler için epey kıymetli bir motivatör olmalarıdır.
Eysenck in 13 yıllık bir follow up çalışması da şöyledir. Bu çalışmada Ca ve CHD ye eğilimli şahıslara özduyarlılık, gevşeme teknikleri, bağlantı yeteneklerinin geliştirilmesi, küme dayanağı, gerilimli durumlarla başa çıkma konusunda yeni yollar bulma konusunda eğitim verilmiştir. Yaş ortalaması 50 olan 192 kişi 13 yıl izlenmiştir. Sonuçlar aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:
Tablo 4: Eğitim Verilen ve Verilmeyen Kronik Hastalarda İzlem
Sonuçları
|
Tip |
sayı |
||||
|
Tip 1 |
100 |
Ca vefatları |
Ca insidansı |
Başka vefatlar |
Yaşayanlar |
|
Denetim |
50 |
16 |
21 |
15 |
19 |
|
Çalışma |
50 |
0 |
13 |
5 |
45 |
|
Tip 2 |
92 |
CHD Vefatları |
CHD insidansı |
Öteki Vefatlar |
Yaşayanlar |
|
Denetim |
46 |
16 |
20 |
13 |
17 |
|
Çalışma |
46 |
3 |
11 |
6 |
37 |
Diğer bir kişilik sınıflandırmasına nazaran D tipi kişilik olarak tanımlanan kişilik tipinde CHD için atfedilen risk 4.7 bulunmuştur. D tipi kişilik iki ana bileşenden oluşur:
1-Yüksek oranda negatif etkilenme ( anksiyete, hudut, endişe)
2-Duygularını bastırma eğilimi
Bu tip sınıflandırmada A tipi şahıslar telâşlı, dost canlısı, uyumlu bireylerdir ve kalp hastalıklarına daha fazla eğilimleri vardır. Tip B bu özelliklerin tam zıddı özellikler taşıyan şahıslardır. Tip C kansere eğilimi olan şahıslardır. Bunlar karamsar ahenk sağlaması güç hislerini açıklamaya dirençli soğuk ve kızgın şahıslardır.
GÜLMENİN TERAPÖTİK TESİRİ:
· Gerilimi azaltır,
· Ağrıyı azaltır, ağrıya dayanıklılığı artırır,
· İmmuniteyi güçlendirir,
· Kan ve Lenf akımını artırır,
· Oksijenizasyonu artırır,
· Kan basıncını düşürürür,
· Kasları hareket ettirir.
MELATONİN TESİRİ:
Son vakitlerde ilgi çeken mediatörlerden biri melatonindir. Melatoninin antitümör tesirleri araştırılmaktadır. Melatonin tıpkı vakitte antiproliferatiftir. İntranükleer gen transferini baskılayarak düzenler. Büyüme faktörlerinin salınımını ve aktivitesini inhibe eder. Melatonin endojen olarak stimüle edilir. Fizyolojik hudutlarda birçok faydalı tesirinin yanısıra yüksek farmakolojik dozlarda insanlarda epey olumsuz tesirleri saptanmıştır. Bu olumsuz tesirlerden biri immunsupresyondur.
Melatonini stimüle eden durumlara göz attığımız vakit dayanak tedavi programlarında kullanılan yaşamtarzı tesirlerinin bu durumlardan olduğunu görürüz. Düşük melatonin seviyeleri de ekseriyetle işyeri şartlarından kaynaklanan çok yorgunluk üzere durumlarda karşımıza çıkar.
Form: 1 Melatonin Salınımını Etkileyen Faktörler:
|
ARTIRAN DURUMLAR |
İNHİBE EDEN DURUMLAR |
||||||||||||||
|
|
TOPLUMSAL FAKTÖRLER VE SIHHAT:
Esirgeyici sıhhat programlarında bireylerin toplumsal integrasyonları ve münasebetlerinin hastalığa yakalanmadaki değeri ortaya konmuş ve bilinen yaşamtarzı faktörlerinin ehemmiyeti vurgulanmıştır. CHD etiolojisinde işyerinde meslekten tatminsizlik ve mutsuzluğun genelde kabul edilmiş risk faktörlerinden daha güçlü bir risk oluşturduğunu destekleyen çalışmalar vardır. Evli olmak geniş bir arkadaş etrafına sahip olmak, kiliseye üye olmak, küme aktifliklerine katılmak üzere kimi faktörler sıhhat üzerinde esirgeyici tesiri olan faktörlerdir. Bunun yanısıra marjinallik birçok hastalığa predispozandır. Kişinin hayatında kurtarıcı olan toplumsal takviye şu soruyla sorgulanmaktadır: ” Sana duygusal takviye sağlayan bir yakının var mı? Yani sorunların üzerinde konuşabileceğin ve san
a sıkıntı kararlarında yardım edecek biri var mı?” Şahısların toplumsal yapıları tıbbi özgeçmişlerinden çok daha değerlidir. Bu onların sıhhatleri açısından başka bütün terapotik potansiyellerden daha güçlü ve merkezi bir faktördür.Bu nedenle takviye kümeleri bu kadar faydalıdır.
DEPRESYONDA İMMUN SİSTEM:
Nöral immun ve ruhsal sistemler ortasındaki etkileşim immunsistem, hipotalamik hipofizer ve adrenal aks ile otonom hudut sistemini içeren rotaları izler. Beden patojenle karşılaştığında immun sistem sensor organ üzere rol oynar. İmmun sistem ve beyin ortasındaki irtibat sitokinlerce sağlanır. Sitokinler çok çeşitli ve geniş biyolojik aktiviteleri sağlayan peptidlerdir. Tıpkı vakitte immun karşılığı da yönetirler. İmmunstimulasyon sırasında interlökinler ve interferonlar üzere sitokinler periferde ve beyinde üretilerek tesir edebilecekleri nöral nöroendokrin, ve davranışsal işlev gören özgün reseptörlere
taşınırlar.
Hipolalamo pituiter adrenal aks HPA ateş üzere fizyolojik karşılıklar yanı sıra hormonal karşılıklara da sebep olur, bu ortada beyin dokusundaki sitokinler davranışsal değişiklikler meydana getirebilirler.Bu durum
fizikî hastalığı olan şahıslardaki depresif mod, anoreksi, kilokaybı, uykusuzluk ya da değişik uyku kalıpları, güçsüzlük ve motor aktivitenin gerilemesi üzere durumlar ile fizikî ve toplumsal etrafa karşı ilgisizlik, bozuk bilinçsel durumlar üzere olguları açıklayabilir. Akut hastalık sırasındaki bu davranışsal semptomlara ” hastalık davranışı” denir. Kronik hastalıklara eşlik eden immun aktivasyon durumunda hastalık davranışı depresif epizodda gelişebilir.
Depresyon yaygın yıpratıcı tıbbi bir durumdur. Fizikî olarak hastalıklı şahıslarda major depresif epizodların prevalansı %5 den %40 ların üstüne çıkmaktadır. Prevalansın bu durumu, depresyona çoklukla teşhis konulamamasından yada tedavi edimemesinden kaynaklanmaktadır. Depresyonla ilgili tıbbi süreçler yalnızca ağrı, güçsüzlük, fizik hastalık nedenli birtakım kayıplar değil direkt immun sistemin aktivasyonuna neden olan süreçler olabilmektedir. Viral enfeksiyonların bilhassa respiratuar sistemde hastalık yapma nedenlerinin depresif mod yada öteki depresif semptomlar üzere nörofizyolojik bozuklukluklar olduğu deneysel olarak gösterilmiştir. Misal bulgular; kronik herpes infeksiyonlarında, CMV, EBV,gastroenterit, Borna Disease Virus ve HIV enfeksiyonları için gösterilmiştir.
İmmun sistemin kronik aktivasyonu nedeniyle sekrersyonu sağlanan sitokinler birçok enfektif olmayan duruma neden olurlar. Bu cins hastalarda depresyon insidansı yüksek bulunmuştur. Yapılan çalışmalar depresyonun immum sistemin disregulasyonuna neden olduğunu göstermiştir. Bu durum hastalığa eşlik eden depresyonun immun aktivasyon sonucu meydana geldiğini desteklemektedir.
Hastalığa Eşlik Eden Depresyonda Sitokinlerin Rolü: Sitokinlerin ruhsal tesirleri kanser yada hepatit C li hastalara egzojen sitokin verildiğinde ortaya çıkan ruhsal ve nöroendokrin semptomlar nedeniyle anlaşılmıştır. İnterferon alpha, interlökin 2 yahut Tümor Nekroz Faktörü ( TNF ) üzere sitokinlerin egzojen verilmesi maskeli depresyon yaratmıştır. Bu depresyonun semptomları sitokin verilmesini takiben başlamış ve
sitokin tedavisi sonunda barizleşmiştir.
Yapılan diğer bir deneysel çalışmada düşük doz pürifiye lipopolisakkarit (LPS) enjekte edilen şahıslarda birinci cevap enfeksiyon bulguları olmuştur. Bu şahıslarda hastalık ortaya çıkmamış, Kalp Suratı ve kan basıncı olağan kalmış lakin ateş yükselmiş, sitokinler ve kortizolün kan seviyesi yükselmiştir. Bunu izleyen süreçte bu bireylerde anksiyete ve depresif mod saptanmış verbal venonverbal hafız işlevlerinin bozulduğu görülmüştür.
Hayvan çalışmaları sitokinlerin davranışsal tesirlerini de ortaya koymuştur. Bu tesirler anoreksi, kilo kaybı, uyuklama, psikomotor retardasyon, güçsüzlük, yorgunluk, lenf bezlerinin hipertrofisi, bilinçsel bozukluklar üzere durumlardır. Bunların IL-1 ve TNF ile ilgili olduğu düşünülmektedir.
Antidepresanların Rolü: Hastalıklara eşlik eden depresyon antidepresanlarla tedavi edilmektedir. Bu hedefle trisiklik antidepresanlar ve selektif serotonin reuptake inhibitörleri önerilebilir. Antidepresanların
birçok immundüzenleyici tesirleri gösterilmiştir. Uzun müddetli tedeavi sonunda immun işlevde ve sitokin sekresyonunda baskılanma yada sitokin düzeylertine hiç tesirin olmaması halinde tesirler gözlenebilir. Deney hayvanlarında LPS ile oluşturulmuş hastalık davranışı ve nöroendokrin tesirler imipramin ve fluxetine kullanılarak azaltılmıştır.
Malign Melanoma hastalarına interferon tedavisi sırasında yapılan çift kör bir çalışmada tedaviden 2 hafta evvel paroxetin verilmiş kümede olguların 1/3 ünden azında depresyon gelişmiş ve tedaviyi terk olmamıştır. Lakin, plasebo kümesinde hastaların birçoklarında major depresyon görülmüş ve interferonun toxik tesirleri nedeniyle tedavi 3 hafta erken kesilmek zorunda kalınmıştır.
Özet:
· Sitokinler; antijenlerle temas eden hücrelerden salınan ve hücre içine tesir eden antijen olmayan proteinlerdir,
· Hastalık sırasında immun sistem hassas organ olarak çalışır, beyinle irtibata geçerek sitokin salınımını uyarır,
· Yüksek sitokin seviyeleri ve depresyon üzere ruhsal bozukluklar ortasında ilgi mevcuttur,
· Deneysel immun aktivasyon depresif mod ve başka ruhsal bozukluklara neden olmuştur,
· Antidepresanlar mümkün immundüzenleyici tesirleri nedeniyle hastalıklara eşlik eden depresyonların tedavisi ve önlenmesinde klullanılabilirler,
· Hasta bireylerdeki depresif semptomlar hastalığın neden olduğu rahatsızlık ve yetersizliklerden çok immun aktivasyon ve sitokin salgılanımının sonucu olabilir.
Sitokin Sekresyonu ve İmmun Sistem Aktivasyonuna Eşlik Eden Enfektif Olmayan Durumlar
• Otoimmun hastalıklar: MS, RA,SLE, Allerji
• İnme ( Stroke)
• Travma
• Alzheimer HSt
• Öteki Nörodejeneratif Hastalıklar
• Kanser
Kanser ya da Hepatit Hastalarına Sitokin Verilmesinin Neden Olduğu Depresif Semptomlar:
• Depresif Mod
• Disfori
• Anhedonia( Zevk alma kapasitesinin azalması)
• Ümitsizlik,
• Ölçülü ya da çok yorgunluk,
• Anoreksi ya da kilo kaybı,
• Hipersomni,
• Psikomotor Retardasyon,
• Azalmış Konsantrasyon,
• Konfüzyon
Antidepresanlara Karşılık Veren Depresif Sendromlarla Birlikte Görülen Hastalıklar:
• MS,
• Stroke,
• Alzheimer Hst.
• Kanser,
• AIDS,
• İnterferon Kullanımı ( Hepatit C yada MS)
Depresyonla ilgili yapılan son çalışmalar major depresyonun sadecekoroner arter hastalıklarını gelişmesinde bir risk faktörü olmadığını MI li hastaların mortalitesini etkileyen bir faktör olduğunu ortaya koymuştur.
BÜTÜNSEL TIP:
Mind- Body Medicine yada Akıl Beden Tıbbı olarak bilinen Bütünsel Tıp birçok bahiste işbililiğini gerekli kılmaktadır. Bu alanlar psikologları, immunologları, psikiyatristleri, onkologları, davranış bilimcileri, ve kardiyologları içeren alanlardır. Sıhhatin Geliştirilmesi ( Health Promotion) açısından mind body medicine gelecek vadeden bir alandır. Bunun nedeni de maliyetinin nispeten düşük olması ve yan tesirlerinin ekseriyetle âlâ olmasıdır.
Bu açıdan klinik tıptaki klasik prosedürlerin yine gözden geçirilerek yeni bir açılım oluşturulması âlâ bir tavır olacaktır. Batı Tıbbının babası Hipokrat ” insan yalnızca bir bütün olarak anlaşılabilir” demişti. Birçok tariften ve ortadan geçen asırlardan sonra WHO tıpkı tarifi neredeyse yakala
mak üzeredir. “Kişinin bedeni, aklı ruhu ve etrafındaki toplumsal ve kültürel etkileşimlerin dinamik bir uyumu” tarifi WHO nun son sıhhat tarifidir. “Vucut ruhun gölgesidir”
Bu kolay cümle holistik kanıyı kapsayan birçok mana içermektedir. Holistik alakayı açıklamakta kullanılan bir analoji araç ve şoför analojisidir. Şoför aracın gittiği yolu, aracın kâfi motor gücüne ulaşmasını ve bu gücün sürdürülmesini, hatta kazaların olup olmaması durumunu tesirler. Dikkatli şoförler araçlarına güzel bakarlar, daha az kaza yaparlar ve en azından bir tamirciye gereksinim duyarlar.
Öteki analoji de orkestra ve şefi analojisidir. Orkestra ve şef ortasındaki irtibat yeterli ise bir harmoni mevcuttur. Şayet aksi kelam mevzusuysa bozuk ses çıkar. İnsan bedeninin şaşırtan bir düzgünleşme eğilimi vardır. Bu yaşatıcı güç ömrü büyük bir zeka, nezaret ve uyumla hazırlar. Einstein tabiatın sahip oldugu bu zekayı şöyle açıklamıştır. ” Bilimin kovalamacası içine önemli biçimde giren her kimse bilirki tabiatın kanunlarında bir ruh vardır. Kişi alçakgönüllü ve mütevazi gücüyle üzerindeki bu gücle yüzyüze gelince dini hislere yüklü bir mana atfeder. Din kişinin hayli tecrübesiz olduğu farklı bir alandır.” “Mucizeler tabiat ile çelişmez bizim çelişki diye bildiğimiz tabiatın içinde aslında vardır”
Bütünsel Tıp Teknikleri:
· Doğu Hint Ajurvedası,
· Akupunktur,
· Biofeedback,
· Çin’in Herbal Tıbbı,
· İdman,
· Herbalizm,
· Homeopati,
· Hipnoz,
· Masaj,
· Kas iskelet Sistemi Manipulasyonları,
· Meditasyon Ayinleri,
· Psikoterapi
· Refleksoloji,
· Relaksasyon,
· Tai Chi,
· Terapötik dokunma,
· Yoga
HALK SIHHATİ AÇISINDAN TEKLİFLER:
· Bütünsel ve Alternatif Tıp teknikleri ile ilgili araştırmalara kıymet verilmelidir.
· Psikonöroimmunoloji ile ilgili araştırmalara ehemmiyet verilmelidir.
· Tıp Eğitimi Müfredatına Çağdaş Tıp dışındaki öteki tıp uygulamaları ile ilgili kâfi bilgi eklenmelidir.
· Sıhhatin Geliştirilmesi İle İlgili Programlarda Gerilim Azaltılması ve Gevşeme Teknikleri yer almalıdır
· Depresyon tanısı ve tedavisi konusunda eğitim ve uygulamada ki eksiklikler giderilmeye çalışılmalıdır
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0