|
Beyin bilimlerinin tartışmasız önderliği elinde tuttuğu tanınan bir bilgi dünyasının içinde yaşıyoruz. Son yılların en fazla harcama yapılan ve en süratli gelişen alanı elbet “sinirbilimleri” veya “nörobilim” olarak bilinen alan. İnsan davranışlarına yönelik en değerli bilgi kaynağımız olan beyin bilimleri, binlerce yıldır davranışlarımızı yönlendiren biyolojik kodları çözmeye bizi çok yaklaştırmış üzere görünüyor. Yalnızca bilim insanları bu hususta gitgide daha büyük bir iştah ve merakla çalışmalarını derinleştirmekle kalmıyor, yeni şeyler öğrenmeye meraklı ve profesyonel olarak bilimle uğraşmayan bir çok insan da daha fazla öğrenmek için gün geçtikçe daha talepkar oluyor. Her zamanda olduğu üzere bilimsel bilginin tüm sıkıntılarımıza deva olacağı beklentisi hala çok büyük. Ancak bilimin kırılgan ve yanılabilir bir faaliyet alanı olduğunu sıklıkla unutuyoruz. Bilhassa karşımızda insan beyni ve davranışları üzere asıllı bir sorun varken, bilimin sorun çözme usulleri çok süratli ilerlememize müsaade vermiyor. Bulduğumuz karşılıklar binlerce yeni soru üretiyor ve her adımda karşımızdaki gizemin karmaşıklığı karşısında gitgide daha da fazla hayret ediyoruz. En azından bu alanda faal olarak çalışan bilim insanlarının hissiyatı genelde bu tarafta. Natürel her vakit olduğu üzere madalyonun bir de başka yüzü var. Sinirbilim alanında üretilen bilgiler günlük yaşantımızdan eğitimimize, toplumsal bağlarımızdan ferdî başarımıza kadar bir çok alanda yeni fikirler üretmemize imkan verirken, bilimsel bilgi ve diplomaların gayesi dışında kullanılması da her vakit olduğu üzere gündemimizde. Günümüzde yalnızca bilgi üretenlerin değil, şarlatan ve dolandırıcıların da en fazla başvurduğu bilgi, elbet beyin bilimleri alanından geliyor. İçinde yaşadığımız periyot kimileri tarafından “nöromanya” periyodu olarak da isimlendiriliyor. Çünkü bu gün hangi mevzuyu ele alsanız, başına “nöro” ekletilerek türetilen yeni bir versiyonuna rastlayabiliyorsunuz. Nöroekonomi, nöropazarlama, nöroeğitim, nörohukuk, nöroergonomi, nöromimari, nöroestetik ve daha kaçları adeta her gün pıtırak üzere çoğalmakta. Bunların bir kısmı kıymetli ve derinlikli araştırmaların yürütüldüğü bilim alanlarına dönüşse de öbürleri yalnızca havalı ve altı boş birer tabire dönüşüyor. Bunun en büyük sakıncası ise “nöro-sömürücülere” yani kulaktan dolma ve mevzuyla uzaktan ilgili insanların gözünü boyamaya uygun bölük-pörçük bilgilerle çıkar sağlamaya çalışan fırsatçılara uygun bir çatı sağlaması. Nöro-sömürücülerin çeşitleri Ferdî gelişimcilerden hayat danışmanlarına, koçlardan şahsî veya kurumsal danışmanlara kadar tahsil geçmişi çeşitli bir çok insanın “Beyin ve…” diye başlayan başlıklar altında eğitimler, uygulamalar, konuşmalar ve müşavere programları düzenlediğini görmeye başladık. Bilhassa gençlerimizi bilimsel bilginin üretimi ve kapsamı hakkında maalesef epeyce zayıf bir kültürle yetiştirdiğimiz ülkemizde, bu tip berbata kullanımlara çok uygun bir zihinsel ortam da mevcut. Nöro-şifacılar! Bırakınız biyoloji veya tıp eğitimini, hayat bilimlerinin rastgele bir alanında eğitim almamış bir çok insan günümüzde “beyin” ve sinirbilimlerine ilişkin kavramları-bilgileri kullanarak insanların hayatlarını güzelleştirebilecek uygulamalar sattıklarını sav edebiliyorlar. İsmine ömür koçluğu, nöro-danışmanlık, mentorluk ve gibisi havalı isimler konarak piyasada arz-ı endam eden insanların sayısını takip etmek mümkün değil. Ben aslen bir biyolog olmama hayatımın neredeyse tamamını sinirbilimleri üzerine farklı alanda araştırma ve eğitimlerle geçirmeme karşın hala kendimi bir çırak olarak kabul ediyorum. İnsanların televizyonlarda ve halka açık eğitimlerde anlaşılır bir “hoca” olarak dinledikleri bir beşerden “şifa” bulabileceklerini düşünmelerinden hüzün duyuyorum. Şayet bu inancı kullanacak suistimal edecek olursanız, pek büyük paralar kazanmanız işten bile değildir. Ne yazık ki ülkemizde bu tip uygulama ve tezleri denetlemek, takip etmek ve önlemek konusundaki yasal tedbirler çok yavaş ve geriden geliyor. Bu sırada da berbat niyetli ve insan sıhhatini ticaret konusu yapan bir çok fırsatçıya çok cazip bir ortam sunulmuş oluyor. Biofeedback ve neurofeedback’in başına gelenler Aletli beyin eğitim teknolojileri 1980’lerden beri bilhassa ABD kaynaklı araştırma kümelerinin çalışmaları sonucunda tüm dünyada kullanılmakta. Bir çok farklı tipi ve yaklaşım üslubu olan çeşitli prosedürlerle, vücuttan kaydedilen biyolojik sinyaller, çeşitli bozuklukları düzeltmek ve performansı artırmak hedefiyle sıklıkla kullanılıyor. Temelde vücuttan alınan sinyallerin görselleştirilerek çeşitli biçimlerde dataların alındığı şahsa geri verilmesi ve bu sayede kişinin “aynaya bakar gibi” kendi fizyolojik parametrelerinde çeşitli düzelmeler sağlaması emelini güden prosedürlere “biofeedback” veyahut “biyolojik geri-bildirim” diyoruz. Mesela olağanda aletsiz olarak duyamadığımız kalp ritmimizi veyahut bu ritimdeki değişiklikleri (HRV) bireye görsel olarak geri-bildirerek, insanların gerilim seviyelerini azaltmayı amaçlayan terapiler, bu türlü biyolojik geri-bildirim metotlarından birisi. Şayet bireye gösterdiğiniz ve düzeltmek üzere baz aldığınız değişiklikler beyin dalgaları ise, bu yol bu defa “nörofeedback” veyahut “sinirsel geri-bildirim” olarak isimlendiriliyor Beyindeki elektriksel faaliyetleri baş derisi üzerinden yazdırmayı mümkün kılan elektro-ensefalo-grafi (EEG) tekniği yirminci yüzyılın başlarında keşfedilmiş çok eski bir tekniktir. Bu teknikle kayıt aygıtlarınız ne kadar düzgün olursa olsun, beyinden alınan elektriksel sinyaller tek başına çok fazla bir bilgi vermez. Bu nedenle bilhassa şahsî bilgisayarların yaygınlaşmaya başladığı 1980’li yıllardan itibaren, bu karmaşık sinyalleri tahlil edebilecek yeni yazılım ve tahlil teknolojilerinin gelişmesiyle, EEG kayıtlarından elde edebileceğimiz bilgi inanılmaz ölçüde arttı. . Bu sistemler sayesinde, bireylerin çeşitli zihinsel durumları, depresyon, telaş, takıntılar, dikkat ve ağırlaşma üzere bir çok farklı duruma dair belirleyici ve ayırt edici ipuçları elde edebiliyoruz. Bu tahlil sonuçlarını çeşitli biçimlerde görselleştirdiğimizde ve kişinin kendisine uygun bir yazılımla gösterdiğimizde ise, bilhassa zihinsel performansı azaltan bir çok durumu tekrarlayan seanslar boyunca değişik oranlarda güzelleştirmek ve zihinsel sertliği artırmak mümkün oluyor. ABD’de NASA astronot eğitim programından askerlerin yetiştirilmesine kadar bir çok alanda sinirsel geri-bildirim yıllardır standart eğitimin bir kesimi olarak kullanılıyor. Dünyada da bir çok alanda, bilhassa spor performansını artırmak, dikkat eksikliği ve depresyon üzere hususlarda yıllardır muvaffakiyetle uygulanıyor. Ama her işe fayda teknikte olduğu üzere maalesef bu incelikli metotların de berbata kullanımından kar elde etmeye çalışanlar, en başından beri mevcut. Ülkemize 90’lı yıllarda giriş yapan sinirsel geri-bildirim uygulamaları maalesef birçok defa ehil olmayan ellerde merdiven altı bir umut tacirliğine araç olarak kullanılmaya başlandı. Bilhassa bu tip kontrolsüz uygulamalar nedeniyle çeşitli sıhhat meslek birliklerinin yansısı gecikmedi ve epey işe fayda ve potansiyeli yüksek bir yardımcı tedavi tekniği olabilecek sinirsel geri-bildirim, maalesef süratle makus bir şöhrete sahip oldu. Son yıllarda bu alanda yayınla nan akademik çalışmalardaki süratli artış, mevzuyu tekrar araştırmacıların ve sıhhat alanında çalışanların dikkatine sokmakta gecikmedi. Ancak yeniden maalesef, her zamanki üzere bu eğilimden de kar elde etmek isteyen uyanıklar etrafta bitmeye başladı. Sinirsel geri-bildirim üzere usuller, bir çok rahatsızlıkta ve zihinsel performans sıkıntılarında epey yararlı olmasına karşın, her sıkıntıya deva mucize tedaviler değildir. Bilhassa teşhisli ve tedavi protokolleri aşikâr durumlarda en fazla destekleyici olarak kullanılabilir. Kaldı ki sinirsel geri-bildirim üzere bir yolu uygulayabilmek önemli teorik altyapı ve tecrübe gerektirir. Yolun uygulanması sırasında her danışanın veyahut hastanın eşsiz özellikleri göz önüne alınıp, uygulamalar sırasında şahısların daima izlenmesi ve tedavi protokollerinin şahsa nazaran daima ayarlanması en kıymetli gerekliliktir. Nasıl ki her ilaç her hastaya güzel gelmezse, standart bir beyin eğitim prosedürü de fakat çok hudutlu sayıda beşerde işe yarayabilir. Hatta birçok durumda, şayet şahsa has (psikoz, anksiyete vb) mümkün özel durumlar göz önüne alınmazsa, sinirsel geri-bildirim yarardan çok ziyan bile verebilir. Mevzuyu biraz daha açalım; Neurofeedback 1950’lerin sonlarında ve 60’lı yılların başında Chicago Üniversitesi’nde Dr Joe Kamiya ve UCLA’da Dr. Barry Sterman’ın çalışmaları ile başladı. Kamiya şuur üzerine çalışıyordu ve kolay bir ödül sistemi kullanarak insanların beyin aktivitelerini değiştirmeyi öğrenebileceğini keşfetti. Bu birinci EEG neurofeedback eğitimi oldu. Emsal çizgiler boyunca Dr. Sterman, kedilerin duyusal motor ritmini (SMR) artırabileceklerini görmek için bir deney yaptı. Kolay bir BİLGİSAYARLA her vakit yanlışsız bir biçimde aldıkları bir besin pelletini verdiler ve süratli bir formda tedavi için beyin dalgalarını denetim etmeyi öğrendi kediler. Birkaç yıl sonra NASA için bir deney yapıyordu, tekrar kedileri laboratuarında kullanıyordu. Bu kere, Ay Lander yakıtına maruz kalmanın tesirlerini test ediyordular. Kedilerin birden fazla için, zehirli dumanların düzeyleri arttıkça, beyin kararsızlığının doğrusal bir ilerlemesi vardı; birincisi uyuşukluk, sonra baş ağrısı, akabinde halüsinasyonlar, nöbetler ve sonunda mevt. Bununla birlikte, kimi kedilerde bağışıklık görünüyordu. Sterman, bağışıklığı olan kedilerin, SMR beyin idman deneyinde kullandıkları tıpkı kediler olduğunu birkaç yıl evvel fark etmişti. SMR eğitimi bu kedilere utra-kararlı beyinleri vermişti. Sterman, gibisi benzere bağladı; kedilerde tesirli bu prosedür, SMR dalgası düşük Epilepsi hastamda da tesirli olabilir mi? Akabinde epilepsiyi denetim etmek için insanlarda SMR’yi eğitmeye devam etti; Olgularının% 60’ı nöbet seviyesini% 20-100 azalttı ve sonuçlar devam etti. Sonuç olarak NASA, ay astronotlarını beyinlerinin SMR ritimlerini denetim etmek için eğitti. Elli yıl sonra, neurofeedback hala astronot eğitim programının bir modülüdür. 1970’lerin ortalarında, neurofeedback medya maymunlarının-üçkağıtçıların dikkatine manevi gelişim için bir yardım hali olarak olarak yakalandı ve böylelikle kadın-erkek ortasındaki farklılıklar, bilim ve din ortasındaki topraklarda dolaşmaya başladı. Konferanslara her biri beyaz bir laboratuvar önlüğünde ve niyeyse turuncu elbiseler içinde iki kişi katıldı. Kısa bir mühlet sonra Neurofeedback, Meditasyon ya da Yoga ve gibisi şeyler üzere manevi bir araç olarak kuşkulu bir üne kavuştu. Böylelikle , vaktin çok önyargılarını göz önünde bulunduran,kapitalist mantıkla alıcısı bulunur nasılsa diye taş bile satmış, mesleği belgisiz ,karısının kolundaki bileziği satıp bu işe dalan araştırmacılar için tanınan olan bir seçim haline geldi. Neurofeedback, beynin nasıl çalıştığına dair (şimdi defunct) tıbbi görüşe uymadı. Ampirik bilgiler, neurofeedback’in işe yaradığını kanıtlasa da, vaktin bilimsel inançları altında çalışamazdı. Böylelikle, neurofeedback ‘ürkütücü’ ilaçlar üzere kabul edildi.RİTALİN üzere Çocuk Kokaini denen ilaçları ilaç firmalarından araba,yazlık konut alarak kendi uydurdukları DEHB hastalığı(!) için 4 yaşındaki çocuklara veren, kerameti kendinden menkul , ismi büyük beyni küçük Psikiyatristler tarafından resetlendi. Bilimin saçaklarında, iş devam etti. 80’li yılların sonlarında nörofeedback dikkat eksikliği bozukluklarına ve 90’lı yıllar boyunca çeşitli ruhsal ve merkezi hudut sistemi temelli şartlara uygulanıyordu. Son on yılda, beynin tıbbi görünümü büsbütün değişti ve nöroplastisite unsurları üniversal olarak kabul edildi. Nörobilim merkezi hudut sistemi, otoimmün sistem, duygusal, fizikî ve zihinsel sıhhat ortasındaki ilgiyi kabul etmeye geldi. Hakikaten de, beynin her yaşta değişebileceğini ve hayat boyunca yeni nöronlar yarattığımızı kabul etti. Neurofeedback’in altında yatan doğal düzenekler artık ortaya çıkıyor. Birden fazla pratisyen tabibe, neurofeedback hala yabancıdır. Birçoğu klasik tıbbın eski prestijine dayanan bir görüşe sahiptir ve araştırmaya yönelik kalmamıştır. Eski görüşler, bilhassa uzmanlık alanlarının dışında yatan rakip metotlarla bu hekimleri çok zorluyor. Brainwave izleme artık ‘deneysel’ değil. Bilimsel çalışmalarda insanların beyinlerinin çeşitli hastalık, gerilim ve zihinsel zorluklar altında nasıl işlediğini pahalandırmak yaygın bir uygulamadır. Beşerler makinalarla bağlantı kurmak için çeşitli araçlardan faydalanır: Klavyeler, fareler, “joystick”ler, kameralar, mikrofonlar. vs. Tüm bu komut verme araçları kullanıcın beyninin kas sistemini denetim etmesi sayesinde fonksiyon kazanırlar.Ancak birtakım hallerde bu bağlantı mümkün olmamaktadır. Örneğin motor nöron hastalıklarından biri olan amiyotrofik lateral sklerozis (ALS) , beyin kökü travması, beyin ya da omurilik yaralanması, serebral palsi, kas distrofileri ve çoklu skleroz üzere nöron hastalıkları insanların istemli hareketlerini engellemektedir .Sadece ALS’den ABD ‘de 30.000 dünyada 2.000.000’a yakın hasta etkilen- mektedir. Her yıl ise 5.000 civarı hasta kayda alınmaktadır.(STEPHAN HAWKING,KOÇ HOLDING TARAF.KR.BŞK.VEKİLİ SUNA KIRAÇ,FENERBEHÇELİ FUTBOLCU SEDAT BALKANLI ÜNLÜ HASTALARDANDIR) Neurofeedback usulünün bilimsel ispatları ALS hastalığı yalnızca motor nöronları tesirler; hastanın bilişsel fonksiyonlarına bir ziyan vermez. Hafıza, zekâ ve kişilik korunur. Hastalar görebilir, duyabilir, koklayabilir ve dokunsal uyaranları yorumlayabilirler . Şayet hastanın beynindeki sinirsel aktifliği direkt yorumlayabilecek bir teknoloji geliştirilebilirse hastanın etrafındaki araçlarla ve beşerlerle bağlantı kurması mümkün olabilir. Yani burada asıl hedef direkt fikirleri kullanarak diğer bir orta katmana (kas sistemi gibi) gerek kalmaksızın bilgisayarları denetim edebilmektir. Bu bakımdan, bu cins bir denetim düzeneği temelde makine X insan etkileşiminde güçlendirici bir teknoloji olarak düşünülebilir. BBA’yı mümkün kılan, beynin ürettiği sinyalleri kaydedip bunları örüntü çözümleme ve sınıflandırmasına tabi tutabilme yeteneğimizdir. Beyinde iki çeşit bağlantı gerçekleşir, elektriksel ve kimyasal. Her iki çeşit irtibatın de “görülebilir” tesirleri vardır ve bunları birtakım aygıtlarla tespit etmek mümkündür. BBA açısından kıymetli olan beyindeki elektriksel bağlantıdır. Beyindeki hareket potansiyellerinin tetiklenmesi ve bunların aksonlar boyunca iletilmesi kafatası yüzeyinde tespit edilebilir fizikî aktiviteye yol açar. EEG olmadan pratik, çalışan bir BBA sistemi kurmak zordur. Olağanda beşerler uyanıkken ve aşikâr bir şey yapmıyorken de beyinleri α EEG sinyalleri yayar. β ritmleri ise 18-25 Hz aralığındadır ve bunlar da istemli hareket ve faal odaklanma ile ilişkilidir. Yapılan çalışmalarda insanların 8-12 Hz aralığındaki μ ritmlerini ve 18-25 Hz aralığındaki β ritmlerini denetim edebildikleri ve böylelikle ekrandaki bir imleci istedikleri üzere hareket ettirebildikleri görülmüştür .Gerçek ve hayal edilen hareketleri kıyaslayarak ve temel bileşen çözümlemesi (PCA – Principle Component Analysis) kullanarak bu ritmler çözümlenmiş ve hem gerçek hareketlerin hem de hayal edilen hareketlerin μ ve β ritm desenkronizasyonları ile kontaklı olduğu tespit edilmiştir . BBA-NEUROFEEDBACK MÜNASEBETİ ,ALS araştırmacılarını yönlendiren kanılardan biri direkt kanıları kullanarak öteki bir orta katmana (kas sistemi gibi) gerek kalmaksızın bilgisayarları denetim edebilmekse bunu izleyen yeni bir niyet de tekrar bu orta katmanları ortadan kaldırarak beyne bilgisayarlar üzerinden güçlendirilerek verilen FEEDBACK ihtar yolu ile beynin HUDUT AGI MODELLERİNİN GÜNCELLENMESİ yani beynin çalışmasının regüle edilmesidir. Buna NEURO-BİO FEEDBACK denir. İnsan ve öbür canlılar etrafa ahenk için biyolojik olarak kimi temel düzeneklere sahiptir. Otomatik olarak nefes alıp verir. Kan şekeri düştüğünde otomatik olarak kana şeker salgılanır. Bu otomatik ahenk sürecine homeostatik düzenek ismi verilir. Bu düzeneğin fonksiyonu beşerde fizyolojik dengeyi sürdürmektedir. Ayrıyeten insanın doğuştan getirdiği refleksler ömrü sürdürmeyi yani kalımı sağlamaktadır. Lakin hemostatik düzenek ve refleksler tüm ihtiyaçları karşılamada ve her şartta etrafa ahenk sağlamada yetersiz kalmaktadır. Organizma hayatını devam ettirebilmek için etrafa ahenk sağlamada faal olmak ve değişken etraflarda ihtiyaçlarını gidermek durumundadır. Etrafındaki hangi öğelerin kalımı için olumlu, hangilerinin ömrünü engelleyici, hangi öğelerin de nötr olduğunu öğrenmek zorundadır. Bu bilişsel öğrenmelerde fizyolojik istikrarın korunmasına yardımcı olarak bütüncül bir gelişim için gerekli ortamı sağlar. Bu formda öğrenmenin hem fizyolojik hem de toplumsal taraflarının birlikte bütüncül olarak kullanılmasının, öğrenmenin insanın hayatta kalmasında oynadığı gerekli rolü ortaya koyması bakımından değerlidir. Misal bir durum insanın bilişsel gelişimi içinde geçerlidir. “Bilgiyi Sürece Teorisi”ne nazaran bireyin belleğinde bir bilginin depolanabilmesi için dikkat, algı ve kodlama üzere bir kadro süreçlerden geçmesi gerekmektedir. Bu kurama nazaran beşerde üç çeşit bellek bulunmaktadır. Bunlar (1) Duyusal Kayıt, (2) Kısa Müddetli Bellek ve (3) Uzun Vadeli Bellektir. Bir bilgisayarın süreç süreci incelendiğinde de RAM (Random Access Memory / Rasgele Erişilebilir Bellek), CPU (Central Processing Unit / Merkezi Süreç Birimi), ve Harddisk (Sabit Disk) üzere donanımların insan bilişsel sitemine misal bir yapıda organize edildikleri görülmektedir. Beyin, birbiriyle karmaşık ilgiler içinde bulunan hudut hücreleri (nöron) kitlesinden oluşmaktadır. En genel manada bakıldığında beyin, aktivitelerin bir denetim merkezi durumundadır. İnsan zekasını, duyular tarafından alınan uyarıcıların yorumlanarak reaksiyonların oluşturulmasını ve bu yansıların denetimini sağlamaktadır. Beynin küçücük yapısı altında çok fazla bilinmeyenin olması, bir çok disiplini barındıran nörolojik bilimler alanında çalışmaların ağırlaşmasına neden olmaktadır. En kolay biçimde düşünüldüğünde beynin 1 cm3 lük bir bölgesinde bir trilyon ilişkiye sahip, 100 milyar hudut hücresi bulunmaktadır. Bu 100 milyar hudut hücresi ortasında saniyede 10 milyon x milyar kez ihtar iletimi olmaktadır. Yalnızca bu kadar bilgiden bile anlaşılacağı üzere, insan beyni hiç bir bilgisayarla karşılaştırılamayacak kadar karmaşık ve üstün bir sisteme sahiptir. Zeka araştırmalarının ana emeli insan bilgi sürece prensiplerinin anlaşılması ve biyolojik hudut sistemlerinin çalışma düzeneklerinin çözülmesidir. Bu düzeneklerin gerek araştırılması gerekse geliştirilmesinde bilgisayarlar değerli bir yer tutmaktadır. Beyin iki biçimde düşünür ; 1. Süratli,otomatik, şuur dışı 2.Yavaş,analitik,irdeleyici,sağduyulu… Dopamin nöronları devamlı tecrübeye dayalı örüntüler üretirler.Beyin, iddiaları gerçeklikle karşılaştırır;beklenti ve varsayım karşılanırsa dopamin ölçüsü artar ve sonuçta insan memnun olur.Hatalı iddialarda ise Anterior Singulat’dan beyefendisine güçlü bir ikaz yayılır. Anterior Singulat hem şuuru uyarır , tetikte fiyat hem de bedensel fonksiyonların hayati taraflarını düzenleyen Hipototalamus’ a ikaz gönderir. Anterior Singulat’da ki dopamin nöronları yeni gelişen olaylara ilişkin dataları kullanarak eski kestirimleri ve beklentileri düzenler,hayat derslerini içselleştirir ve BEYNİN HUDUT AĞI MODELLERİNİ günceller. Bu bölge bir nedenle fonksiyonunu yerine getiremez hale gelirse birey öğrenmede olumsuz pekiştirmeyi kullanamaz yanılgılarından ders almakta zorluk çektiği için birebir yanılgıları daima tekrarlar . EEG’deki paternler duygusal ve bilişsel durumları yansıtır ve insanların dikkat edip etmediklerini, hatta hislerinin ne olabileceğini kestirim eder. Bugün, bir durumu hakikat tanımlamak için, beyindeki tesirini açıklamak zorundasınız. Bu araştırma, nöroterapistlerin geniş bir yelpazeyi amaç almasına müsaade vermektedir. Bilgisayar yazılımı ve beyin dalgası izleme ekipmanlarındaki ilerlemeler sayesinde, neurofeedback uygulayıcıları artık uygun fiyatlı hassas araçlara sahip. Ardındaki 50 yıllık bağımsız gelişme ile, formüller son derece sofistike ve epey tesirli hale gelmiştir. Beyin dalgası eğitiminde, neurofeedback’in konvansiyonel tıbbında yarım asırlık bir başlangıcı vardır. Bugün neurofeedback profesyonel spor ekipleri, Olimpik atletler ve iş adamları tarafından en yüksek performans için kullanılmaktadır. Tabip olmak “nöro” uzmanı olmaya kâfi mi? Ülkemizde tıp fakültesi mezuniyeti, bu hususta ayrıyeten tartışılması gereken bir başlık. İsminin başında “doktor” ibaresi olan çabucak herkes, beyin ve davranış üzerine uzman üzere konuşma hakkına neredeyse otomatik olarak sahip olabiliyor. Tıp eğitiminin uzmanlık gerektiren teknik bir alan olduğunu unuttuğumuzda bu bize doğal üzere gelebiliyor ancak olağanda bir kalp veyahut sin dirim sistemi uzmanının beyin hakkında tıbbi teşhisler koyması ve tedavilere girişmesi ne kadar tuhafsa, psikiyatri, psikoloji veya klinik sinirbilimleri üzere alanlarda eğitimi olmayan insanların yalnızca “hekimlik diploması” olduğu için beyin ve zihin sıhhati üzere problemlerde (herhangi bir ek çalışması olmadan) ahkam kesmesi de birebir derecede tuhaftır. Doğal ki yalnızca doktorlar değil, bana sorarsanız her meslek kısmından insan kâfi bir müddet önemli bir çalışmayla sinirbilim hususlarında insanların sorularına karşılık verecek seviyede bir bilgi birikimi elde edip bunu paylaşabilir (hatta keşke herkes bu türlü yapsa!). Ama insanların direkt sıhhatini ilgilendiren sıkıntılarda “nöro-ahkam” kesmek, maalesef gitgide daha sık gördüğümüz bir davranış bozukluğu ve suistimal haline gelmeye başladı. Nöro-sömürücüleri nasıl tanırsınız? Bu kadar anlattıktan sonra bu tip fırsatçıları gerçek şifacı ve bilim insanlarından ayırabilmeniz için sizlere birtakım kısa ipuçları sunmak isterim: Bir nöro-sömürücü, kendi tahsil alanı ile ilgili pek fazla konuşmaz. Çoklukla her mevzuyu beyin bilimlerine ilişkin kavram ve tabirlerle süslemeyi sever. Nöro-sömürücüler, insanların en fazla badire çektikleri beylik mevzularda yepisyeni bir şeyler yapıyorlarmış havasında konuşmaya bayılırlar. İlgiler, çocukluk çağı problemleri, aile içi bağlantı, cinsel fonksiyonlar, toplumsal irtibat sorunları, kadın-erkek bağları, sağlıklı hayat, dikkat ve konsantrasyon üzere mevzularda güya ellerinde sihirli bir değnek varmışçasına vaatlerde bulunmayı severler. Nöroiletişim, nörodanışmanlık, nöro-koçluk üzere tuhaf ses veren kavramları duyduğunuzda bunları kimin söylediğine ek bir dikkat göstermek ekstra yarar sağlayacaktır. Nöro-sömrücüler ekseriyetle her fırsatta “danışanlarından”, “hastalarından”, “danışmanlık verdiği insanlardan” bahsetmeyi vazife üzere benimserler. Standart şahsî gelişim kitaplarında çokça bulabileceğiniz ve artık kabak tadı vermiş olması gereken “hipnotik lisan kalıpları” olarak bildiğimiz (ve çoklukla yararsız olduğu gösterilmiş) lisan kalıplarına çokça başvururlar. Gaye ise açıktır: Bilinmeyen yahut aşikar reklam. Nöro-sömürücüler uyguladıkları prosedürlerin ayrıntılarıyla ilgili çoklukla bilgi vermezler. Zira bunlar “ticari sırlar”dır. Açıklarlarsa fikirlerinin çalınacağını da söyleyenleri vardır; doğrudur da; çünkü iki satır kitap okuyan çabucak herkesin uygulayabileceği kolay görüşme ve yönlendirme tekniklerini yeni bir şeyler üzere satmayı başarabilmelerinin tek yolu budur. Nöro-sömürücüleri, içinde sıhhat, danışmanlık veya koçluk üzere tabirler içeren şirketlerle birlikte çalışmaya veyahut her fırsatta bu türlü şirketler kurmaya çok meraklıdırlar. Çünkü art planda kurumsal bir yapı, uygun bir internet sitesi ve beylik bir kaç cümle, size gereğince müşteri getirecektir. Nöro-sömürücüler en çok insanların şifa umutlarını sömürürler. Bunun için de ağır patolojik durumlardan fazla, zati birçok gayet olağan hudutlar içinde ceryan eden, kolay tekniklerle yahut kendi kendine geçebilecek hiperaktivite, dikkat eksikliği, depresyon, özgüven ve anksiyete üzere hususlarda vaatler vermeyi severler. Sinirbilimlerinde bu kadar “uzman” olan bu şahısların önemli patolojik durumlardan; mesela Alzheimer, Parkinson, ağır depresyon, uyku bozuklukları yahut gelişimsel bozukluklar üzere mevzulardan neden uzak durdukları da sorulmalıdır. Sinirbilim bilgisinin en kıymetli sonuçlarından birisi, beyin ve zihinle ilgili günlük sıkıntıların bir birçoklarının aslında her bir insanın kendi başına uygulayabileceği nisbeten kolay, masrafsız ve uzman bir rehber gerektirmeyen uygulamalarla düzelebileceğini göstermesidir. Halbuki nöro-sömürücülerin “sırada fanilere” bu türlü bir bilgi ulaştırmak üzere bir sıkıntıları yoktur. Onlar havalı sunumlarında ve eğitimlerinde sadece sonradan para alabilecekleri mucizevi(!) uygulamalarının reklamlarını yaparak insanları boş vaatleriyle oyalamayı tercih ederler. Nöro-sömürücülerin verdikleri bilgi ve sundukları tezlerin bilimsel kaynaklarına çoklukla ulaşamazsınız. İnternetten derlenmiş gerçek-yalan bir çok hikaye ve sansasyonel iddiayı biraz makyajlayıp hitabet sanatının incelikleriyle bezeyerek, bilimsel görünümlü reklam nutukları atıp yazılar yazmayı severler. İnsanlara hikaye anlatmak, ders vermek, bilimsel bilgiye ilgi çekmek için bu tip sistemler çok kabul edilebilir olsa da, iş insanlara “para karşılığı şifa dağıtmaya” dönüştüğünde, bilimsel görünümlü anlatıcılık görüp görebileceğiniz en tesirli dolandırıcılık araçlarından birisine dönüşebilir. Nöro-sömürücülerin kıymetli bir kısmı hayatlarının daha evvelki devirlerini değişik işler yaparak geçirmiş, birçoklarında dikiş tutturamamamış, veya kendi yarattığı sanal fırsatları tüketmiş ve en son perde olarak “nöro-sömürü” işine girmiş insanlardır. Beyin ve zihin sıhhatiyle ilgili vaatlerini duyduğunuz insanların geçmişlerini internetten biraz araştırmak ve tez ettikleri “başarılı yöntemlerini” ne kadar müddettir insanlara uygulamakta olduklarını araştırmak, gerçekleri görmek için uygun bir başlangıç noktası olabilir.Hatta şunu sormanız bile çok düzgün olur:neurofeedback’i kendiniz,eşiniz.çocuklarınız için uyguladınız mı? Ve sonuç ne oldu? Hele hele özel konuşmalarında hasta yahut danışanlarından “müşteri”; işyerleri veyahut kliniklerinden “dükkan”; çalışma arkadaşlarından “ortak” diye bahsetmelerine şahit olursanız, bir nöro-sömürücü ile karşı karşıya olma ihtimaliniz epeyce yüksektir. |
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0