Kişilik Bozuklukları
Kişilik bozuklukları; kişinin kendi kültürüne nazaran, beklenenden değerli ölçüde sapmalar gösteren, süreklilik arz eden bir iç yaşantılar ve davranışlar örüntüsüdür. Ergenlik ya da genç erişkinlik yıllarında başlar, vakitle kalıcı olur ve soruna ya da fonksiyonellikte bozulmaya yol açar. Herkeste çeşitli biçimlerde görülebilecek kişilik özelliklerinin, kişilik bozukluğu olarak değerlendirilebilmesi için, bunların esneklikten mahrum ve ahenk bozucu olması, fonksiyonellikte besbelli bir bozulmaya ya da ferdî ezaya neden olması gerekmektedir. Değişmeyen bu tavır ve davranış kalıpları şu alanlarda kendini gösterir: (1) Fikir farklılıklarında (kişinin kendisini, diğerlerini ve olayları yorumlama biçiminde); (2) Duygulanım farklılıklarında (duygusal yansıların görülme aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu); (3) Beşerler ortası ilgilerde yaşanan zorluklarda; (4) İtkilerini denetim etmekte yaşanan zorluklarda.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu
Narsisizm ve narsisistik kişilik tertibi ve bozukluğu, psikanalizin merkezi kavramlarından biridir. Patolojik manasıyla narsisism ilgi yeteneğindeki bozulma , kendi benliğine duygusal yatırım yapma, başkalarının kendisi hakkındaki niyetlerine karşı çok hassaslık ve bağlantı objelerine karşı empati yoksunluğu olarak kendini gösterir. Temel özelliği, davranış yahut fantezide büyüklenmecilik, kendisine hayranlık duyulması muhtaçlığı ve oburlarının hislerini anlamaktaki yetersizliktir. Genel popülasyonda görülme sıklığı %2-6’dır. Narsisistiklerin ekseriyetle kendilerini fazla seven ve kendilerine fazla güvenen şahıslar olduğu zannedilir. Meğer, gerçek durum bunun tam karşıtıdır. Narsisistik, bir şey yapmaksızın kendini sevemediği ve kendisine hürmet duyamadığı için, kendisini sevebilmek ve hürmet duyabilmek ismine, durmadan bir şeyler yapma gereksinimi duyar. Mental aktivite, kendilik dizaynının yapısal bütünlüğünü, vakitteki sürekliliğini ve olumlu duygusal renklenmesini ayakta tutmaya yönelik olduğu ölçüde narsisistiktir. Özetle, kendilik hürmetini kazanmaya ve sürdürmeye yönelik aktiflikleri, narsisistik olarak niteleriz. Bu çeşit etkinliklere duyulan gereksinimin mecburiliği ve sıklığı oranında da, narsisistik patolojinin yükünden kelam edebiliriz. Kendilerinin çok değerli olduğu hissini taşırlar (örneğin; muvaffakiyetlerini ve yeteneklerini abartır, kâfi bir muvaffakiyet göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi beklerler). Nemli ve özel biri olduklarına kendilerini inandırabilmek için, diğerlerinin da o denli düşünmesini sağlamaya çalışırlar. Karşısındakini ne kadar etkileyebilirse, kendisini de bedelsiz biri olmadığına inandırabilir. Sınırsız muvaffakiyet, güç, zeka, hoşluk ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine baş yorarlar. Diğerlerini etkileyerek kendilerini pahalı hissetme uğraşları, insanların yokluğunda, yerini fantezilere bırakır. Dışarıdan gelecek olumlu yansımalar yoksa, bunun yerini hayaller alır. Bütün insanları etkileyecek, herkesin hayranlığını kazanacak ve çok tanınmış, tapılan bir insan olmalarını sağlayacak şeyler yaptıkları, çeşitli hayaller kurarlar. Kendilerini Nobel mükafatı almış, konuşma yaparken, dünyanın en zeki, en güzel insanı seçilmiş, bütün dünyayı kurtaracak bir kahramanlığı gerçekleştirmiş olarak hayal ederler. Bu hayallere, gerçekmiş üzere inanır ve kendilerini bedelsiz hissetmekten kurtulurlar. Özel ve eşi bulunmaz biri olduklarına ve lakin öbür özel ya da toplumsal durumu üstün şahısların (ya da kurumların) kendisini anlayabileceğine ya da lakin onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanırlar. Çok beğenilmek isterler. Fakat diğerlerinin kendilerini beğendiklerini hissettiklerinde kendilerine hürmet duyabildiklerinden ötürü, daima diğerlerinin beğenisini kazanmak için çabalarlar. Hiçbir şeyle gerçek manada ilgilenmez, daha çok beğenilebilmek için çok farklı etkinliklerle meşgul olurlar. Diğerlerine göstermek için, her hususta bilgi sahibi olmak isterler. Hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin, bilhassa kayrılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilere nazaran ahenk gösterme. Birileri işlerini daha kolay yollardan hallediyorken, kuyruklarda beklemek, özel muamele görmemek, kendilerini bedelsiz hissettirdiğinden, kayrılacakları bir yaklaşım ve tedavi beklerler. Özel ya da ayrıcalıklı davranılmasını sağlamak için uğraş gösterirler, beklentileri karşılanmadığında da öfkelenir ya da kendisine özel muamele yapmayan bireyleri aşağılarlar. Şahıslar ortası münasebetleri kendi çıkarları için kullanır; kendi hedeflerine ulaşmak için oburlarının zayıf yanlarını kullanırlar. En başta kendisini güzel hissettirecek biçimde davranmalarını sağlamak olmak üzere, bağda bulundukları insanları kendi ihtiyaçları ve hedefleri doğrultusunda kullanırlar. Alakada bulundukları beşerler, bu ihtiyaçları karşılamamaya başlar yahut onlara ihtiyacı kalmazsa uzaklaşır, diğer beşerler bulurlar. Empati yapamazlar: Diğerlerinin hislerini ve ihtiyaçlarını tanıyıp, tanımlama konusunda isteksizdirler. İnsan ilgilerindeki en büyük zorluklarından biri empati yapma yeteneklerinin olmayışıdır. Bireyler ortası bağlarında benmerkezci, kendilerine dönük ve diğerlerini sömürücüdürler. En büyük, eşsiz olmaları ile oburlarının ilgisine, sevgisine ve hayranlığına bağımlılıkları, çelişkili bir görünüm verir.6 Eşsiz oldukları inancı, diğerlerine yakınlaşabilme, onlarla özdeşleşebilme, onlarla eşduyum yapabilme yetilerini ketler. Bağlantıda bulundukları objelerde bir çeşit ulaşılmazlık hissini oluştururlar. Onların meseleleriyle, kaygılarıyla, ihtiyaçları ile ilgilenmezler. İlgide bulundukları insanların yalnızca kendisine karşı ne hissettiğine ait hisleri ile ilgilenirler. Birden fazla vakit diğerlerini kıskanır ve diğerlerinin da kendisini kıskandığına inanırlar. Şuurlu ya da bilinçsiz haset, dikkati çekecek kadar ön plandadır. Öbür birinin uygun ve başarılı olması, kendi yetersizlik hislerini tetiklediği için rahatsızlık yaratır. Biri hakkında güzel bir şey söylendiğinde kendisini huzursuz hissederler. Buradaki endişe, geride kalma, unutulma ve değerini yitirme endişesidir. İvedilikle, övülen, takdir edilen bireylerin küçümsenmesi gayretine girişirler. Çeşitli fırsatlarla, kelam konusu şahısların açıklarını yakalamaya ve teşhir etmeye çabalarlar. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tavırlar stantlar. Kibir, uzaklık, soğukluk narsisistik yaralanmalara karşı bir savunma olarak, sık görülen bir durumdur. Diğerlerinden gelecek tenkitlere karşı bir savunma olarak, diğerlerinin fikirlerini önemsemediklerini baştan muhakkak ederler. Eleştirilebilecekleri durumlarda kibirli ve uzak davranırlar.
Borderline Kişilik Bozukluğu
Borderline rahatsızlık, psikiyatrik bakış açısının başlangıçlarında şizofrenik rahatsızlıkların hududunda kabul edilmişti; sonrasında ise nevrozlar ve şizofreni ortasında bir geçiş bölgesi olarak kavramsallaştırıldı. Bilhassa de psikanalizdeki kabul bu tarafta. Temel özellikleri, beşerler ortası alakalarda, kimlik hissinde ve duygulanımda tutarsızlıklar ile itkilerini denetim etmekte zorluk çekmeleridir. Toplumda görülme sıklığı %2-3 iken psikiyatri kliniklerindeki kişilik bozukluğu hadiselerinin %30-60’ını oluştururlar. Bayanlarda, erkeklerden 3 kat daha fazla görülür. Gerçek ya da hayali bir terk edilmekten kaçınmak için çılgınca eforlar gösterirler. Terk edilme korkusu içinde yaşarlar. Sevgili yahut eşlerinin ya da yakın arkadaşlarının kendilerini terk edeceğinden korkarlar ve terk edilmemek için, intihar te
hditleri ya da teşebbüsleri de dahil olmak üzere, çılgınca uğraşlar gösterirler. Suçluluk uyandırmak, his sömürüsü yapmak ya da borçlu bırakmak üzere yollarla insanları denetim altında tutmaya çalışırlar. Gözünde çok büyütme ve yerin tabanına sokma uçları ortasında gidip gelen, gergin ve tutarsız şahıslar ortası bağlara sahiptirler. Kendilerine güzel ve yakın davranan insanları çok çabuk yüceltir, çok çabuk yakınlaşırlar, lakin bir hayal kırıklığını takiben de çok uzaklaşır ve öfke duyarlar. Bazen bir ayrılma ya da öfke periyodunu, tekrar tıpkı kişiyi yüceltme alabilirse de, çoklukla çabuk uzaklaşma eğilimleri yüzünden sık arkadaş ve sevgili değiştirirler. Kimlik karmaşası olarak tanımlanan besbelli olarak ve daima bir biçimde tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu vardır. Nasıl biri oldukları, nelerden hoşlandıkları, neleri önemsedikleri, gelecekle ilgili tasarıları, nasıl bireylerle arkadaş olmak istedikleri, nasıl yaşamak istedikleri bahislerindeki duygu ve niyetleri sık ve çarçabuk değişir. Çok kısa vakitlerde bir biriyle zıt istek, istek, inanç ve niyetlere sahip olabilirler. Kendine ziyan verme mümkünlüğü yüksek, en az iki alanda, dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, husus berbata kullanımı, pervasızca otomobil kullanmak, tıkı- nırcasına yemek yemek) gösterirler. Süratli otomobil kullanma, rastgele ve ödeme zorluğu çekecekleri halde alışveriş yapma, rastgele, riskli olabilecek cinsel ilgiler kurma, yemek yeme ya da içki içmeyi denetleyememe, kumar oynama, alkol yahut husus kullanma üzere, çeşitli alanlarda kontrolsüz, dürtüsel davranışlar gösterirler. Yineleyen, intiharla ilgili davranışlar, teşebbüsler, göz korkutmalar ya da kendine kıyım davranışı gösterirler. Jiletle kollarını, göğsünü kesmek, üzerinde sigara söndürmek üzere çeşitli yollarla kendilerine fizikî ziyanlar verirler. Bu davranışlar çoğunlukla ağır can kahrı, şiddetlenen ve baş edilemeyen boşluk hissine karşı yapılır. Öte yandan, oburlarının istediği üzere davranmasını sağlamak, ya da kendisini üzmüş oldukları için cezalandırmak maksadıyla da kendine ziyan verme, intihar etmekle tehdit etme ya da intihar teşebbüsünde bulunma, sık görülür. Duygudurumda bariz bir tepkiselliğin olmasına bağlı, duygulanımda kararsızlık (afektif instabilite) vardır. Küçük olaylara bağlı olarak duygulanımları dramatik değişimler gösterir. Birdenbire büyük bir çöküntüye, yo- ğun bir meşakkate girebilir ya da öfkeye kapılabilirler. Çoğunlukla hislerini uygun tanımlayamaz ve kendilerini neyin bu türlü hissettirdiğinin farkında olmazlar. Sıklıkla öfke ve düşünceyi bir ortada yaşarlar ve böylesi durumlarda kendilerine yahut diğerlerine ziyan verici davranışlar gösterirler. Kendilerini daima olarak boşlukta hissederler. Kimlik bütünlüğünün, uzun periyodik gayelerin olmamasına bağlı bu durum, bilhassa kendilerini güzel hissettirebilecek kişi ve ortamların yokluğunda besbelli hale gelir. 8Uygunsuz, ağır öfke duyarlar ya da öfkelerini denetim altında tutamazlar. Öbür dürtülerini olduğu üzere, öfkelerini de denetim etmekte zahmet çekerler. Öfke ile kaplanmış ego yıkıcı, ziyan verici davranışları denetim edip, engelleyemez. Gerilimle bağlı, gelip süreksiz paranoid fikir ya da ağır disosiyatif belirtiler gösterirler. Bilhassa terk edilme, obje kaybı ya da dışlandıklarını hissettikleri durumlarda gerilimle ortaya çıkan, çoklukla kendisine kötülük yapılacağı ya da düşmanlık yapıldığına ait sanrılar ile disosiyatif belirtiler kelam konusu olabilir. Bu belirtiler, nedenin anlaşılmasının sağlanması ya da kısa vadeli, düşük doz ilaç uygulamasıyla düzelir.
Psikodermatoloji
Günümüzde, psikosomatik dermatoloji, dermatolojinin kıymetli ve vazgeçilmez bir bileşenidir. Deri (ten), ruhun aynasıdır. Lisanımızda de deriye ilişkin hislerimizi ileten onlarca tabir bulunmaktadır: “Tüylerim diken diken oldu”, “kaşıntı tuttu beni”, “kalın derili (yüzsüz)” vs. Deri ve beyin, embriyoda tıpkı germ yaprağından, ektodermden köken alır. Bu iki organın ömrün ileri evrelerinde birbirlerini çeşitli biçimlerde etkilemeleri birçok araştırmaya bahis olmuş ve bu mevzuda çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar üç küme altında toplanabilir: 1- gerilim araştırmaları, 2- deri hastalıklarında analitik ve dinamik çalışmalar, 3- psikosomatik dermatolojik araştırmaların klinik değerlendirmesi ve tedavisi. Son yıllarda mevzunun ehemmiyetini fark eden kimi ülkelerde bu iki bilimsel disiplinin birlikte çalıştığı psikodermatoloji kısımlarında psikiyatri, dermatoloji tabipleri ve psikologlar birlikte çalışmakta, hastaların teşhis ve tedavi planları ortaklaşa düzenlenmektedir. Gerçekte psikiyatri ve dermatolojinin bu ortak çalışmasının birçok olguda bir gereklilik olduğu artık kabul edilmektedir. Bu türlü bir işbirliği, bir taraftan birincil rahatsızlığı psikiyatrik olmasına karşın dermatolojiye başvuran ve direkt psikiyatriye başvuruyu reddeden olgularda tedavide muvaffakiyet talihinin artırılmasını ve hastaya psikiyatrik dayanağın sağlanmasını hedeflerken, başka taraftan birincil sorunu dermatolojik olan ve ikincil olarak psikiyatrik sıkıntılar geliştiren hastalarda dermatolojik tedavinin yanısıra psikiyatrik tedavi dayanağının sağlanması ile de tabip ve hasta açısından daha doyurucu ve bütüncül bir yaklaşım getirmektedir.
Dermatolojik Teşhislerin Gruplanması
En sık kullanılan sınıflamada hastalıklar üç kümeye ayrılırlar:
1. Psikosomatik Deri Hastalıkları: Neurodermitis, Psoriasis vulgaris, Kontaktdermatitis (Periorale Dermatitis), akne, urtikaria
2. Psikiyatrik Deri Hastalıkları:
2.a. Somatoform Rahatsızlıklar
2.a.1. Konversiyon rahatsızlıkları : Lokal genital yahut anal Pruritus, Erythema e pudore
2.a.2. Farklılaşmamış somatoform rahatsızlıklar: Yaygın Pruritus (sine materia) ve Glossodynie
2.a.3. Bedensel Dismorf Rahatsızlıklar
2.a.4 Toplumsal Fobiler: Eritrofobi
2.b. Kronik Manipülatif Rahatsızlıklar
2.b.1 Artefakte: Dermatkitis artefakte
2.b.2 Simulasyonlar: Münchausen Sendromu
2.b.3 Paraartefakte (Impuls Denetimi rahatsızlıkları): Nevrotik Exkoriationen, kaşınma atakları, akne excorie, trikotilomani, onychophagie, onychotilomani, morcicatio buccarum, cheliditis factitia (ekzama), balinitis simplex
2.b.4 Delirium sendromu: Dermatözdelirium
3. Somatopsişik dermatöz rahatsızlıklar
3.a Cilt kanserinde psikolojik/psişik değişimler (Melanom)
Metot
Araçlar
Bu çalışmada, SKID 2 ve SCL-90 ölçeklerinin yanısıra, iştirakçilere sosyo-demografik bilgileri içeren bir anket formu uygulanacaktır.
SKID-2
Narsisistik ve Borderline Kişilik tertibine sahip bireyleri seçmek için SKID-2 kullanılacaktır. 117 sorudan oluşmaktadır. Narsisistik boyutu ölçmek için 16; borderline boyutu ölçmek için 14 soru bulunmaktadır. Yanıtlar “evet” ya da “hayır” formunda olmaktadır.Sadece uygulanan deneğin karşılıkları değil, testörün müşahedeleri de belirleyici ve değerlidir. Testör , kendi izlenimine nazaran, uygulanan denek yerine “evet” karşılığını işaretleyebilir, zira tanısal kategoride “evet” karşılıkları belirleyicidir. Uygulama ortalama olarak 75 dakika sürmektedir. Milletlerarası çalışma kümesi SKID 2’ye son formunu 1996 yılında vermiştir.
SCL-90
Bireyde var olabilecek ruhsal semptomları ve bu semptomların seviyesini belirlemek için kullanılan bir ölçme aracıdır. 9 alt test ve 1 tane de ek skala olarak isimlendirilen toplam 10 adet alt testten oluşmaktadır.17 y
aş ve üzerindeki bireylere uygulanabilir. Kişisel ve küme olarak uygulanabilen bir ölçektir.Bireye 90 unsurdan oluşan ve 5 dereceli likert tipi cevaplanan soru formu verilir ve formda yer alan yönergeye uyması istenir. Üniversitelerin psikoloji, psikolojk danışmanlık ve rehberlik kısmı mezunları ve psikiatrlar tarafından uygulanabilir. Uygulayıcının SCL-90 Belirti Tarama testini uygulaması için özel bir eğitim alması gerekmektedir.
Denekler
Çalışmaya, Okan Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Kliniği’ne başvuran hastalardan, SKID-2 ve SCL-90 uygulamalarından narsisistik ve borderline kişilik tertibi tanısı alanlar ortasından seçilen 120 bayan ve 120 erkek yetişkin (18 yaş ve üzeri) denek olarak katılacaklardır. Bu narsisistik ve borderline kişilik tertibine sahip olan deneklerin, psikosomatik, psikiyatrik ve somatopsişik dermatoloji teşhis kümelerinden birine de dahil olması gerekmektedir. Her bir dermatoloji teşhis kümesine 40 bayan ve 40 erkek deneğin düşmesi amaçlanmıştır. Eğitim ve öbür sosyodemografik özelliklerin eşit halde dağılım göstermesi amaçlanmamıştır.
Uygulama
Deneklerle yüzyüze görüşülerek kalem kağıt (soru cevap) testi uygulanacaktır. Her bir uygulama için 120 dakika planlanmıştır. Deneklerle, SKID 2 ve SCL 90 dışında, aile ve biyografi temelli bilgiler de alınacaktır görüşmelerde. Kimlik bilgileri istenmeyecek ve görüşmelere istekli iştirak dokümanı imzalatılacaktır.
Araştırma Modeli
Yapısal eşitlik modeli bu araştırmanın istatistiki tahlil modelidir. Yapısal eşitlik modeli çalışmalarında, araştırmacının elinde teorik bir model vardır- narsisistik ve borderline kişilik tertipleri ile dermatolojik 3 teşhis kümesi ortasındaki alakayı açıklama modeli-, fakat bu kere modelin temel fonksiyonu bir dizi teorik yapı ortasındaki neden sonuç bağlantılarının açıklığa kavuşturulmasıdır-narsisistik ve borderline kişilik tertipleri, dermatolojik 3 teşhis kümesinin da nedenlerinden birini oluşturmaktadırlar- . Lakin bu tıp çalışmalarda da araştırmacı değişkenler ortası ilgilerin araştırılmasından evvel kelam konusu değişkenlerin meydana getirdiği ölçme model(ler)ini test etmek zorundadır. Bir öteki deyişle, tıpkı doğrulayıcı faktör tahlilinde olduğu üzere, her bir değişkenin ölçme modelinin veri tarafından doğrulanıp doğrulanmadığı test edildikten sonra, bu değişkenler ortasındaki bağlantıların teorik olarak varsayım edildiği üzere olup olmadığı sorusuna karşılık aranır. Literatürde tüm değişkenlerin ölçme modellerinin farklı başka test edilmesinin yanı sıra, tüm değişkenlere ilişkin ölçme modellerinin tek bir model içinde test edildiği de görülmektedir.
N (Narsisistik Kiş. Org.) Psikosomatik Dermatolojik Rahat.
B (Borderline Kiş. Org.) Psikiyatrik Dermatolojik Rahat.
Somatopsişik Derm. Rahat.
Hipotezler
Bu çalışmada,
1. Narsisistik kişilik tertibine sahip hastaların, borderline kişilik tertibine sahip hastalara nazaran, daha ağır halde psikosomatik dermatolojik teşhislere sahip olacağı ve narsisistik kişilik tertibinin psikosomatik dermatoloji teşhisleriyle manalı seviyede (r=0.05) alakalı olduğu varsayılmaktadır. Özetle, narsisistik kişilik tertibi psikosomatik dermatolojik rahatsızlıkların nedenlerinden biri olduğu argüman edilmektedir.
2. Borderline kişilik tertibine sahip hastaların, narsisistik kişilik tertibine sahip hastalara nazaran, daha ağır halde psikiyatrik dermatolojik teşhislere sahip olacağı ve borderline kişilik tertibinin psikiyatrik dermatoloji teşhisleriyle manalı seviyede (r=0.05) bağlı olduğu varsayılmaktadır. Özetle, borderline kişilik bozukluklarının psikiyatrik dermatolojik rahatsızlıkların nedenlerinden biri olduğu sav edilmektedir.
3. Somatopsişik dermatöz rahatsızlıklarda, narsisistik yahut borderline kişilik tertibine sahip olmanın belirleyici olmadığı ve her iki kişilik kümesinin da somatopsişik dermatolojiyle manalı seviyede bir alakaya (r=0.05) sahip olacağı varsayılmaktadır.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0