Anksiyete; korku, bunaltı, telaş üzere farklı tabirlerle de tabir edilir. Anksiyete dediğimiz duyguyu tanımayan yoktur. İmtihana girerken, topluluk önünde bir konuşma yapacakken, sevdiğiniz insanların başına bir şey geleceğini düşündüğünüzde, başınızın sıkıntıda olduğunu hissettiğinizde korku yaşarsınız.
Telaş ve endişe birbirinden farklıdır. Endişe, artık ve burada olan somut bir durum, kişi, olay ya da objeyle ilgili bir his iken; korku gelecekte olma mümkünlüğü olabilen bir durum ya da olayla ilgilidir. Örneğin, karşınıza birden köpek çıktığında korkarsınız. Fakat köpek beni ısıracak diye düşündüğünüzde kaygılanırsınız. Birden karşınıza korna çalarak çıkan bir otomobil sizi korkutur, lakin her an bir otomobil gelip bana çarpabilir diye endişelenerek yürüyorsanız, telaş (anksiyete) yaşıyorsunuz demektir.
Anksiyete yaşandığında, birtakım bedensel duyumlar ortaya çıkar. Kalp atışlarında artış, nefes almada zahmet, ateş basması, terleme, titreme, uyuşma, bulanık görme, kaslarda gerginlik, boğulma ve soluğun kesilmesi derecesine uzanabilen nefes darlığı üzere duyumların da anksiyetenin bir kesimi olduğunu birden fazla kimse bilmez. Bu nedenle de bu bedensel duyumlar ortaya çıktığında kişi neden olduğunu anlayamaz ve o anda değerli bir bedensel hastalığı olabileceğini düşündüğü için, düşüncesi panik derecesine ulaşabilir.
Anksiyete, tehdit yahut tehlikeye karşı bir reaksiyondur. Hudut sistemimizin yarattığı bir alarm sistemidir. İnsanoğlunun birinci ortaya çıktığı periyotlarda, yaşadığı tehlikelerle dolu ilkel ortamda, insan bir tehlikeyle karşı karşıya geldiğinde, çabucak kaçma ya da savaşma yansısını oluşturan otomatik bir sistemin organizmada hâkimiyeti ele alması son derece yaşamsaldı. Bugünün nispi olarak inançlı dünyasında bile bu gerekli bir sistemdir.
Hayalinizde yolda karşıdan karşıya geçerken üzerinize yanlışsız korna çalarak bir kamyonun gelmekte olduğunu canlandırın. Şayet hiç bir anksiyete duymuyorsanız büyük olasılıkla ezilirsiniz. Lakin vücudumuzda bulunan alarm sistemi olan anksiyete sayesinde kaçma-savaşma reaksiyonunuz hakimiyeti ele alacak ve sizin daha inançlı bir yere koşmanızı sağlayacaktır. Bu durumun ana fikri çok kolaydır: anksiyetenin gayesi, organizmayı korumaktır, ona ziyan vermek değildir. Bu durum olması gereken bir şeydir. Zira tabiatta varlığını bu güne dek sürdürebilmiş olan bir canlıda, onu tehlikelere karşı kollayıcı bir sistemin geliştirilmemiş olması (ya da bu esirgeyici sistemin ona ziyan verici olması da birebir şekilde) saçma olurdu.
Bilimsel olarak kısa periyotlu anksiyete yansısına kaçma-savaşma reaksiyonu ismi verilir. Bu türlü isimlendirilir zira anksiyetede ortaya çıkan bütün ruhsal ve bedensel değişiklikler tehlikeyle ya savaşmaya ya da tehlikeden kaçmaya dönüktürler. Bunun nedeni anksiyetenin temel emelinin organizmayı korumak olmasıdır.
Anksiyete sonsuza dek sürmez yahut giderek artan bir stilde şahsa ziyana verebilecek bir düzeye yükselmez. Anksiyete düzeyi yükseldikten bir mühlet sonra, hudut sistemi bunu dengeleyecek biçimde çalışır. Tehlike ortadan kalmasına karşın, bedensel duyumların bir müddet daha devam etmesinin nedeni; kimyasal bildiriciler olan adrenalin ve noradrenalinin ortadan kaldırılmasının aşikâr bir mühlet içinde gerçekleştirildiğidir. Bu nedenle tehlike geçse ve sempatik hudut sistemi reaksiyon vermeyi durdursa bile bu kimyasal hususlar bir mühlet daha bedeninizde kalacağı için kendinizi kaygılı ve heyecanlı hissedebilirsiniz. Bunun muhakkak doğal ve zararsız bir durum olduğunu hatırınızdan çıkarmayın.
Bilimin bize verdiği gerçek datalara nazaran, anksiyetenin yarattığı bedensel duyumların (çarpıntı, nefes almada zahmet, titreme gibi) yani bu alarm sisteminin insan sıhhatini tehdit etmesinden öte, kendini müdafaaya yönelik bir sistem olduğunu biliyoruz artık. Kaçma-savaşma yansısına (anksiyete) yol açan bu sistemin temel özelliğinin ve maksadının organizmayı hemencecik harekete geçmeye hazırlamak ve bedeni müdafaaya dönük olduğu unutulmamalıdır.
Bütün bunlar ışığında, neden ortada katiyen sahiden korkulacak bir tehlike yok iken panik atak durumunda kaçma savaşma reaksiyonu ortaya çıkmaktadır?
Kişi, bu bedensel duyumları ve vücudunda gerçekleşen alarm durumunu yanlış yorumlar ve “kalp krizi geçiriyorum”, “ölüyorum”, “kontrolümü yitireceğim”, “deliriyorum” üzere bir tehlike olduğu sonucuna varır. Bedensel belirtilerin bu halde yorumlanması çok korkutucu olduğundan, sonucun panik ve kaygı olması çok doğaldır. Daha sonra kaygı ve panik daha fazla bedensel belirti ortaya çıkmasına yol açar ve endişe, bedensel belirtiler, endişe biçiminde bir kısır döngü ortaya çıkar.
Pekala başlangıçta rastgele bir kaygı duymadan, nasıl olup da kaçma-savaşma yansısında görülen bedensel belirtiler hissedilmektedir?
Bu belirtilere karşı son derece hassas hale gelirsiniz ve asıl olarak bunlarla ilişkili hale gelmiş olan geçmişteki panik yaşantıları nedeniyle endişe dolu bir reaksiyon verirsiniz. Bu cinsten bir şartlanmanın sonucunda gündelik uğraşılarınız esnasında ortaya çıkabilecek bedensel belirtiler ve duyumlar sizin paniğe girmenize yol açabilir.
Örneğin bedensel olarak yorucu bir aktivitede bulunduktan sonra ortaya çıkan nefes darlığı ve terleme, kahve içmenin akabinde çıkan çarpıntı yahut huzursuzluk hisleri, kalabalık ortamlardaki sıcak ve kirli hava üzere durumlar, uykusuzluğun yol açtığı belirtiler, şayet problem giderici bir ilaç kullanıyorsanız bunun kandaki seviyesinin düşmesi, birinci sefer kullandığınız bir ilacın yol açtığı yan tesirler, bir kısım grip soğuk algınlığı ilaçları, ya da o esnada geçirmekte olduğunuz kolay birtakım bedensel hastalıklar (midede bir rahatsızlık, grip, soğuk algınlığında ateş ve kalp atışlarında hızlanma yoluyla) paniğe yol açabilir.
Ne Yapmalı?
Neden böylesi bir birinci belirtinin ortaya çıktığının çok açık bir nedeninin bulunmadığı durumlarda bile bunu izleyerek ortaya çıkan bedensel belirtilerin kaçma-savaşma yansısının bir kesimi olduğu ve size bir ziyan vermeyeceğinden emin olabilirsiniz. O halde hakikaten %100 bir mutlaka bedensel duyumların tehlikeli olmadığına inanırsanız, kaygı ve panik, artık görülmeyecek ve panik ataklar ortadan kalkacaktır. Tabi ki daha evvelce panik atak geçirdiğiniz ve belirtileri yanlış yorumladığınız için bu yanlış yorumlamalar otomatik hale gelmiş ve panik atağında yaşadığınız belirtilerin zararsız olduğuna şuurlu bir formda kendinizi inandırabilmeniz epey güç bir hale gelmiştir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0