20. yüzyılın ortalarında, bilhassa Birinci Dünya Savaşı devrinde insanların vicdan
hissini sorgulayan Freud, davranışlarımızı gelişim teorisi ekseninde inceleyerek, şuuru 3
ruhsal kategoriye ayırmaktadır.
– İd
– Ego
– Superego
Freud’a nazaran toplum içerisinde durum ve davranışlarımız bu 3 ruhsal duruma nazaran şekillenir.
Karar verme ve yargılama yeteneklerimizin bu 3 ruhsal basamağın gelişimine bağlı olarak
oluştuğunu savunan Freud, bu 3 soyut kavramın güdülerimizle ve toplumdan edindiğimiz,
sonradan öğrendiğimiz bilgilerle şekillendiğini söylemektedir.
İd, en yalın tabirle ilkel benliktir. Gereksinimlere nazaran şekillenen, durdulamayan yanımızdır.
İçgüdülerimizi kapsamaktadır. Mantıkla ve gerçeklikle çakışmaktadır, büsbütün kuralsızlık
hakimdir. Yalnızca haz unsuruna dayalıdır. Cinsellik, açlık, saldırganlık ide örnektir. Freud idi
içimizdeki şımarık çocuk olarak tanımlamaktadır. İd, istediklerinin mantıklı olup olmadığını
sorgulamadan, uygulanabilirliğini düşünmeden yalnızca ister.
İd her vakit zevke yönelir. İdin duyduğu muhtaçlıklar karşılanamazsa ya da ertelenirse gerilime
gireriz, karşılandığı vakit tatmin oluruz. Yapmaktan kaçındığınız işleri gözden geçirdiğiniz
vakit bunların hepsinin aslında size zevk vermeyen işler olduğunu farkedebilirsiniz. Buna
rağmen, çok istediğimiz bir şeyi yapmak için ise harikulade bir heves ve istekle hareket eder
oluruz. Bu davranışlarımız büsbütün ide uygun davranışlardır.
Ego, şuurun orta kademesi olarak tanımlanabilir. İdin istekleri ile etraf ortasında bir istikrar
kurmaya çalışır. İd haz prensibi ile çalışırken, ego gerçeklik unsuru ile çalışır. Superego ve İd
ortasındaki köprüyü kurup mantıklı bir tahlil bulmaya çalışır.
Ego bunu yaparken vakit zaman “Bastırma”, “Mantığa Bürüme”, “Yansıtma”, “Yüceltme”
üzere birtakım savunma sistemleri uygular. (Bu savunma sistemlerine da gelecek ay
değineceğiz.)
Süperego, bu sistemdeki son kesimdir. Ahlak ve toplum normlarına nazaran şekillenir. Çocukluk
periyodunda aile tarafından verilen kuralların içsel temsilcisidir. En mefkuresini ve en harikasını
uygulamaya çalışır. Toplumun ahlak pahaları ile kıymetlendirerek davranışın uygunluğunu
belirler.
İstekleri bastırmak konusunda çok katıdır. Gerektiğinde açlıktan ölmenin bile topluma ayıp
olmasından daha yanlışsız olduğunu savunur. Egoyu gerçek hedeflerden çok toplumsal
pahalara nazaran, ahlaki kıymetlere nazaran şekillendirmeyi amaçlar.
Bir örnekle bu sistemi açıklamak gerekirse, topluca gittiğiniz bir yemekte yemek servisine
daha 1 saat vardır ve çok acıkmışsınızdır. İd size “bana yemek ver!” der en kaba haliyle.
Süperego ise “burada yalnız değilsin, arkadaşlarınla birlikte geldin, herkesle birlikte yemek
yemen lazım, yoksa çok ayıp olur.” der. Ego ise iki tarafı da dinledikten sonra mantıklı bir
tahlil bulmaya çalışır. “Çok açsın, 1 saat daha beklersen şayet bu senin için hiç yeterli
olmayacak, çaktırmadan dışarı çık, açlığı bastıracak ufak bir şey ye ve kimseye belirli
etmeden geri gel” der.
Süperegonun çok gelişmiş olduğu ve egoyu bastırdığı bireyler, öğrendiği kurallara, ahlak
kavramına ve normlara çok bağlı hareket edeceğinden, herşeyi “ayıp olur” formunda
kıymetlendirir ve daha içe kapanık bir karakter oluşturur. İsteklerini lisana getirmekten çekinir,
inisiyatif alamaz, ikili münasebetlerinde “karşı tarafa rahatsızlık vermemek adına” kendini geriye
çeker, güçlü ilgiler kuramaz.
Yaptığı birden fazla şeyi değerlendirirken kendisine kızar, telaş ve gerilim yaşar. Daima bir suçluluk
duygusu içerisindedir.
Örnek olarak karşı cinse karşı duyduğu ilgiyi göstermek isterken, bir yandan da onu rahatsız
ederim, ayıp olur fikriyle kendisini uzaklaştırır ve bir bağa başlayamaz. Ya da daha
kolay bir örnekle oturduğu bir kafede garsona seslenme konusunda tasaları vardır, şayet
garsona seslenirse yan masadaki bireylerin rahatsız olacağını düşünerek siparişini garson
masasına gelene kadar erteler, bastırır ve aç bekler.
Süperegonun gelişmediği ya da az geliştiği durumlarda ise kişi çok bencilce hareket eder,
etrafındakilerin his ve kanılarına hürmet duymaz, ilkel benliğinin muhtaçlıklarını daha ön
plana çıkartır. Şayet canı yemek yemek istiyorsa yemek yer, etrafa aldırış etmez. Yanında
aç birisinin olması umrunda değildir. Ya da canı o sırada yüksek sesle müzik dinlemek
istiyorsa etrafındakilerin bundan rahatsız olacağını umursamaz, dilediği üzere müziğini dinler.
Sağlıklı bir gelişim için bu istikrarın korunması gerekmektedir. Süperego gelişiminin temelleri
ailede atıldığı için ailelerin hangi kuralların ne katılıkta olması gerektiğini çocuklarına hakikat
bir biçimde aktarmaları çocukların gelecek yaşantılarındaki karakterini şekillendireceği için
büyük ehemmiyet taşımaktadır.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0