Psikanalistler ve psikoterapistlerin, profesyonel güçlerinin büyük bir kısmını analizanlarının ve hastalarının erotik hayatlarını değerlendirmeye ve evlilik öncesi/evlilik dışı alakalarını tahlil etmeye adamalarına karşın bu olguya psikanalizliteratüründe çok az yer verilmiştir. Medyada çıkan spekülatif yazıların da okuyucuda içgörü geliştirmek bir yana önyargılı olmayı daha da kışkırttığı ortada. Şu yahut bu biçimde hepimiz evlilik dışı (aldatma) münasebetlere ya maruz kalıyoruz, tanıklık ediyoruz ya da bunlardan haberdar oluyoruz. Aldatma olgusu hepimizde bir merak uyandırmakla birlikte bunu anlamakta zorluk çekiyoruz ve birçok defa buna yeltenenleri yargılıyoruz. Ben bir psikanalist olarak, kendimizi ve diğerlerini yargılamanın yalnızca üzerimizde baskı oluşturduğunu ve gerçekte davranışı değiştirme konusunda bir sonuca ulaştırmadığını düşünüyorum.
2000’li yıllar, klasik evliliklerde ve evlilik öncesi cinsel tecrübelerde kıymetli değişimlere tanıklık etti. Evlilik öncesi birlikte yaşama ve cinsel birliktelikler artık toplumda kabul görmeye başladı. Yirmi yıllık İngiltere geçmişim ve oradaki klinik tecrübelerim son dört yıldır Türkiye’deki psikanaliz pratiğime eklenince bana iki ülkeyi karşılaştırma imkanı verdi. “Swinging” ya da “switching” (es değiştirme) ve “küme seks” İngiltere’de olduğu kadar olmasa da, Türkiye’deki çiftlerimde de artık karşılaştığım bir olgu. Psikoterapi merkezime, psikanalitik çift terapisi için gelen çiftlerde, yaşadıkları evlilik öncesi ve evlilik dışı cinsel alakaların, bir yandan kendilerine inançlarını arttırarak ruh sıhhatlerini güçlendirirken ve birtakım durumlarda cinsel olgunlaşmayı sağlarken, başka yandan da taraflarda güvensizlik, kıymetsiz hissetme ve ihanet üzere hisler yaratarak evliliklerini olumsuz tarafta etkilediğini görüyorum.
1900’lerin başından beri psikanaliz, insan davranışının lakin kapsamlı bir ruhsal tahlille tam olarak anlaşılabileceğini ve değerlendirilebileceğini öne sürer. Tahlilde analizanın ferdî tarihi, kişiliğinin yapısal bileşenleri, bilinçdışı dinamikleri, insan alakaları, düşlemleri ve ruhsallığının başka kompleks tarafları hesaba katılmadan davranışlarının manası yalnızca speküle (tahmin) edilebilir. Benim klinik tecrübelerim de bana, evlilik dışı bağlantıların ne “hastalıklı”, “nevrotik” yahut “düşmanca” ne de “sağlıklı” ve “adaptif” (uyumlu) olarak değerlendirilebileceğini gösterdi. Her bağda aldatmanın farklı bilinçdışı manaları vardır. Tahlilde bir davranışın gerçek ya da yanlış olup olmadığına karar vermeden, yani bir yargıya varmadan onun bilinçdışı manasına bakarız.
Günümüz çiftlerinin birtakım sorunları: Toplumsal Medya ve İnternet
Yazının başında da belirttiğim üzere kliniğime çift terapisi için gelen (evli olan ya da olmayan) çiftlerin birçoklarının müracaat sebeplerinin ‘aldatma’ olduğunu görüyorum. Yaşanan bu aldatmaların birçok da Facebook, Twitter üzere toplumsal medya platformları ile tanışma aracılığıyla tanışan bireylerle gerçekleşiyor. Bu bireyler eski okul ve iş arkadaşları olabildiği üzere yeni tanışılan şahıslar de olabiliyor. Günümüz evliliklerinde sadık kalmanın da bu yüzden zorlaştığını düşünüyorum. Toplumsal medya ve İnternet aracılığıyla yeni alakalar, yeni heyecanlar bulmak çok kolaylaştı. Bugünün evli çiftler narsisizmlerini, egolarını (grandiosity) ve erotik açlıklarını uyaran pek çok toplumsal medya kanalına maruz kalıyor. Buna ek olarak ‘açık evlilikler’ ve ‘swinging’, ‘switching’ üzere öbür heyecan uyandıran alternatif cinsel tecrübelere ait toplumsal medyada artan oluşumlarla gibisi bağlantıları yaşamak kolaylaştı ve bu biçim ilgiler yaygınlaşmaya başladı.
Evliliğin, tarafların birbirini yargılaması, geciktirilmiş haz duygusu ve bıktırıcı günlük rutinlerine karşılık, evlilik dışı -yasak ilişkide- yaşanan heyecan, narsisistik haz ve hayranlık duyulma gereksiniminin karşılanması göz önünde tutulduğunda, bunun pek çok kişi için daha cazibeli olması bizi şaşırtmamalı. Yasak ilişki libidinal (cinsel enerji) haz hissini tatmine yöneliktir, fakat bu da şahısta bilinçdışı çatışma yaratmadan olmaz. Bir yanda bizi ‘yargılayan ego’muz başka yanda bilinçdışı -yani farkında olmadığımız- motivasyonumuz şuurda çatışma yaratır. Bu da bireyde suçluluk ve kendini affettirme isteği olarak kendini gösterir. Terapiye başvuran pek çok çift için temel motivasyon, duyulan suçluluk duygusu ve karşı tarafa kendini affettirme isteğidir. Birçok kere aldatan taraf, eşinde yarattığı travmatik tecrübeden ötürü kendini sorumlu hisseder ve terapistten beklentisi bu hasarın onarılmasında yardımcı olmasıdır.
Burada, aldatma konusunda analitik çift terapisinde ortaya çıkan kimi majör temalardan ve bununla ilgili bilinçdışı çatışma kaynaklarından bahsetmek istiyorum. Her ne kadar her alaka için bilinçdışı sebepler farklı ve bireye özgün olsa da klinikte aldatma konusunda en sık tekrarlayan münasebet dinamiklerinin aşağıdakiler olduğunu düşünüyorum. Bunlar pek çok aldatma olayını anlamamızda yardımcı olabilir.
Ensest tabusu
Birtakım evliliklerde yaşanan sorunlardan biri de tümgüçlü (omnipotent) anne ya da baba arayışında ensest tabusuyla yüz yüze gelinmesidir. Eşin ruhsal olarak ebeveyn rolüne bürünüp karşı tarafı ruhsal olarak besleyen, rahatlatan, anlayan ve seven kişi yerine geçtiği durumlarda eş basitçe bilinçdışında anne ya da baba yerine konabilir. Bu türlü olunca da evliliklerinde cinsellik ensestiyöz yani ‘yasak’ olarak deneyimlenebilir. Bu türlü bir durumda eşini cinsel olarak arzulamak şuur seviyesinde huzursuzluk yaratır ve kişi bunu eşine karşı cinsel isteksizlik olarak hisseder. Bunun yerine cinsel muhtaçlıklarını evlilik dışı bağlarda karşılamaya yönelebilir.
Yargılayan egoyla (superego) savaş
Ensest tabusuyla kontaklı olarak ebeveynle çatışmalı ve baskıcı bir münasebeti olan kişi evliliğinde ebeveyn rolüne bürünmüş eşiyle bağlantısında bu çatışmayı canlı fiyat ve baskıya karşı savaşır. Pek çok kişi evlilik münasebetlerine, çocukluklarından kalma ‘psikolojik bağlanma’ sorunlarını, bilhassa ebeveynlerle bağlanmada yaşanan sıkıntıları taşır. Anne babalarıyla deneyimledikleri üzere, muhtaçlıkları olan sevgi ve ilgi mükafatını almak için eşlerini de mutlu etmeye çalışırlar. Lakin ya hak ettikleri mükafatı alamadıklarını düşündüklerinde ya da kendilerini onların sevgisine muhtaç, bağımlı, küçük ve güçsüz hissettiklerinde, otonomisine müdahale edildiğini hisseden bir ergen üzere anne ya da baba figürüne karşı misillemeye geçebilirler. Bu misilleme, anne ya da baba figürüne karşı bilinçdışında yaşanan çatışmanın eşini aldatarak harekete geçmesiyle gerçekleşir. Bu çeşit hastalar, isyankâr davranışlarından ötürü hissettikleri bu suçluluk hissinden kurtulmak için farkında olmadan (bilinçdışında) eşlerinin hatalarını yakalayıp kendilerini cezalandırılmalarını sağlar.
Simbiyotik unite (bir elmanın iki yarısı)
Türkiye’deki evliliklerde hayli sık görülen bir durum olan ‘simbiyotik’ birliktelikte adeta bir elmanın iki yarısı üzere hisseden eşler duygusal olarak birbirlerine ‘bağımlı’dırlar. Her şeyi birlikte yaparlar, kendilik imajları ve kimlikleri çok kırılgandır; duygusal olarak ayrışamadıkları için birbirlerini domine etmeye ve denetime başlarlar. Daima birbirlerinden ilgi ve olumlam
a bekledikleri için çatışma başlar. Tenkide ve ilgisizliğe karşı hassasiyet geliştiren bu bireyler evlilik münasebetlerinde daima aşağılandıklarını ve hakarete uğradıklarını hissetmeye başlarlar. Simbiyotik bağdan kurtulmanın ve kendini bağımsız hissetmenin bir yolu da evlilik dışı alaka kurmak olur. Ancak yeniden de asıl eşe duyduğu ‘bağımlı’ olma durumundan kurtulamazlar ve isyankâr ergenler üzere kabahatlerini itiraf edip anne/eşten affedilmeyi beklerler.
Ruhsal ya da Cinsel Biseksüellik
Her ne kadar hepimizde her iki cinsiyete yönelik karakteristikler faal ya da pasif olarak var olsa da bazılarımızda bu çatışma daha şiddetlidir ve evlilikte kendini ‘evlilik dışı’ münasebetlerle gösterebilir. Biseksüel çatışma yasayan kişi birçok sefer iki partnere muhtaçlık duyar; örneğin birinde kendini daha maskülen başkasında de daha feminen hisseder ya da birinde daha dominant başkasında daha pasif bir rol alabilir.
Bitirirken…
Kısaca özetlemek gerekirse eşini “ensestiyöz kişi” ya da “cezalandırıcı superego” figürü olarak deneyimleyen; “biseksüel çatışma” yaşayan ya da “simbiyotik bağı” koparmaya çalışan bireyler bu bilinçdışı çatışmalarını evlilik dışı münasebet yaşayarak dışsallaştırmış olurlar. Her ne kadar bu yazı psikanalitik tedaviye gelen çiftler üzerine olsa da umarım bahsi geçen kimi münasebet dinamikleri genelde evlilik dışı münasebetleri anlamada bir fikir verebilmiştir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0