Pek çok çift aşk için evlenir. Ve aşk düzgün gittiğinde bir şiirdir. Değişiktir ki, aşkla ilgili sayısız cilt şiir
yazılmışken, evlilikle ilgili çabucak hemen hiç şiir yoktur. Meğer terapistler, nadiren aşk hakkında yahut
çiftlerin neden bir ortada kaldığı ile ilgili düşünürler. Müracaat odasının bir yanında sevgi ve kızgınlık,
istek ve bıkkınlık, dostluk ve yalnızlık yaşayan kimseleri bulurken. Odanın başka yanında ise
çözümlenmemiş acılar, istikrarsız yapılar, çarpıtılmış ve fonksiyonsuz sistemler hakkında düşünen terapisti
görürüz.
Şayet çiftlerin onları neyin bir ortaya getirdiği, kırgınlık ve hayal kırıklığına karşın onları nelerin bir ortada
tutuğuna ait görüşlerini umursamazsak çiftlere yönelik faal terapiler geliştirmeyi nasıl umut
edebiliriz ki?
Tahminen birçok terapist sezgisel olarak çiftleri neyin bir ortada tuttuğunun bir değerlendirmesini yapabilir.
Birbirlerini seven çiftlere birbirlerini sevmeyenlerden daha kolay yardım edilebileceğini düşünürüz.
Keyifli bir seksin evliliği koruyacağına, uyumsuz cinsel ilgilerin ise uyuşmazlık kaynağı olacağına
inanırız. Ortak ilgileri fazla olan çiftlerin çok az ortak ilgisi olanlardan daha âlâ anlaştığını düşünürüz.
Ayrıyeten fikirli olarak davranan, bağlılıklarında dürüst olan bireylerin tutarsız ve tepkisel davrananlardan
daha yeterli evlilikler yapacağına inanırız. Her ne kadar bunlar pratikteki deneyimlerimize dayansa da, tekrar de
daha yakından sorgulamayı gerektirir.
Bu teori yürüyen evliliklerin varlıklı çeşitliliğini ve başarısız olanlardaki güçlü sayıdaki farklılığı
anlamamızı sağlar. Ayrıyeten aşık olan yahut uzun yıllar evli olan bireylerin ortasındaki bağları
değerlendirmemize yardımcı olur. Teorinin aslı evlilikte çiftler ortasında çeşitli bağlar olduğu
önermesidir ve bu bağların her biri gelişimsel belirtiler taşır ve her biri beşerler ortası ilgilerin temel
özellikleri ile irtibatlıdırlar.
Bu görüşe nazaran pek çok sağlam evlilik bu bağların her birinde değilse bile birkaçında güçlüdürler. Pek
çok zayıf evlilik zayıf bağlar profili gösterir.
Beş bağdan kelam edilir:
1. Bağlanma / İlgi-bakım gösterme ve ilgi-bakım alma bağı; Bu bağ gelişimsel olarak ebeveyn-çocuk
alakasında köklenir.
2. Arkadaşlık /Ortaklık Bağı; Bu bağ çocukluktaki akran ve oyun deneyimlerinde köklenir. Ekseriyetle
tıpkı neslin üyeleri ortasında oluşur yakınlaşma ve paylaşılan teşebbüsleri içerir.
3. İstek / Cinsel Aktivite Bağı; Bu bağ cinsel çekimi ve cinsel aktiflikte elde edilen doyumu içerir.
Çoklukla birebir neslin üyelerini ilgilendirir ve ergenlikte en kıymetli itici güç halini alır.
4. Karar / Yükümlülük Bağı; Bu bağ bir alakaya baş yorarak bu münasebete kendini adayıp adamamak
konusunda karar verme konusunda bilişsel davranışı içerir. Fikirli olma ve yükümlülük edinme
çocuklukta başlamakla birlikte, olgunlaşmanın bir göstergesi olarak kabul edilir.
5. Toplumsal İlişkiler Bağı: Bu bağın nereden kaynaklandığı daha az bariz olduğu için başkalarına
nazaran farklılık gösterir. Bağlanma, arkadaşlık, karar/adama bağlarının bir türevi olabilir ya da büsbütün
bağımsız bir bağdır. Bir birey yahut çiftler onlar için bir kıymeti çocuklar, geniş aileleri, komşuları,
toplumsal topluluklar ve gibisi olan başka bireyler ortasındaki bağlantıyı kapsar.
Bağlanma / İlgi-Bakım Gösterme ve İlgi-Bakım Alma Bağı
Bağlanma, ilgi-bakım gösterme ve alma evlilikte aranan özelliklerden biridir ve bilhassa ebeveyn çocuk
bağlantısında görülen insani bir özelliktir.
Çiftlerin anne, babalarıyla yahut kendisini büyüten öbür şahıslarla bağlantıları yani ebeveyn çocuk bağlantılarının
kalitesi empatik olup olmadığı, ayrılma ve kişiselleşmeye fırsat verip vermemesi kişinin evlilikten
beklentilerini tesirler.
Kişinin kendisini büyüten şahıslara yakın hissetmesi, sevilen bir çocuk olması, kardeşleri ile olan ilgileri
ve kardeşlerinin anne babası ile olan alakalarının kalitesi bağlanma ve bakım gösterme bağı üzerinde
epeyce tesirlidir.
Ayrıyeten ebeveynlerinin evliliğinin nasıl olduğu ve bu evliği nasıl kıymetlendirdikleri de bu bağın
gelişiminde tesirlidir. Kişinin kendisi ile ilgili sevmediği, eşinde sevmediği ve hayran olduğu şeyler bu
bağda tesirlidir. Evliliğin kişiyi nasıl değiştireceği ve hangi şahsî eksikleri tamamlayacağı da kıymetli.
Eşler bu hususta bir birlerine soru sorarak ve konuşarak bağlarını güçlendirebilirler. Çift alakası bireylere
çocuklukta ebeveynleri ile olan biteni yine deneyim etme ve geliştirme fırsatı verir. Buna kısaca “bilinç
dışı kontrat” diyebiliriz.
Arkadaşlık / Paydaşlık Bağı
Tahminen de en az üzerinde durulan evlilik bağı arkadaşlık ve iştiraktir. Bunlar akranlar ortasındaki en
değerli bağlardır. Bu şaşırtıcıdır; zira bu sözler çiftlerin birbirlerini tanımlarken en sık kullandıkları
sözlerdir. Akranları ile ilgi kurabilme, arkadaş sahibi olabilme, yeterli meslektaş olabilme yeteneğinin
kökleri çocuklukta çocuklar ortası bağlantılarla atılır.
Günümüzde, çiftelerin çoğunluğu bir başkasından eşiti olarak davranış beklemektedir. Bu her çağ ve her
kültürde geçerli değildir. Hatta bugün bile eşlerin birden fazla birinden birinin yetkisinin daha fazla olduğu
alanları belirlemiştir. Bu durum ya adil bir ayarlama ya da haksız bir uygulama olarak algılanır. Çiftler
eştirler ve bir çiftin her üyesinin eş bağlantısındaki kapasitesi ve deneyimleri birbirleri ile olan münasebetlerini
değerli biçimde tesirler.
Araştırmalar erkek ve bayanların bir eşte aradıkları en değerli özelliklerin kıymet sırasına nazaran şunlar
olduğunu belirlemiştir; güzel arkadaş, niyetli olma, dürüstlük, şev katli olma, sağlam olma, akıllılık,
nezaket, anlayışlılık, sohbeti tatlı, sadık. Pek çok kişi eşini “en yeterli arkadaşım” olarak tanımlar ve onula bir
“ben-sen” diyaloğu kurmayı ümit eder.
Evlilik yalnızca arkadaşlık değildir: Evlilik birebir vakitte bir iş iştirakidir. Çiftin vakit, güç ve
parasına yönelik ağır talepler nedeni ile ilgili işbirliği gerektiren bir teşebbüstür. Çocuklar işin içine
girdiği vakit, bu talepler ağırlaşır ve işgücü dağılımında simetrik olmayan bir durum gelişir; bayan
daha çok çocuktan sorumlu olurken erkek daha çok ekonomik takviye sorumluluğunu üstlenir. Çift
hayatın her vazifesini simetrik olarak mı yoksa birbirini tamamlayacak formda mi paylaşacaklarına karar
vermelidirler.
İştirak bağındaki sık rastlanan bir başarısızlık finansal hususların idaresi ile ilgilidir. Terapistler şayet
para bahislerinde didişip durmasalar birbirleri ile çok yeterli anlaşabilecek çiftlerle sık karşılaşırlar. Kimi
çiftler hislerini nasıl yöneteceklerini biriler lakin paralarını nasıl yönetim edeceklerini bilemezler, kimileri
da bunun karşıtıdırlar.
Akran bağlantıları hakkında bilgi edinmek çok fayda getirir. Çiftler dostluk ve iştirakle ilgili şu soruların
karşılıklarını arayabilirler:
1. Arkadaş mısınız? Eş misiniz? Hangi ilgileri paylaşıyorsunuz?
2. Birbirinize iç yaşantınızla ilgili özel ayrıntıları anlatır mısınız?
3. Ortak projelerde uygun bir iş kısmı yapar mısınız? Konut işlerinde, çocuk bakımında,
seyahatlerin planlanmasında yahut mali bahislerde?
4. Bu misyonları nasıl bölüşürsünüz? Bu bölüşümü adil buluyor musunuz?
5. Arkadaşlarınızla olan deneyimlerinizi, en eski anılarınızdan başlayarak anlatır mısınız?
6. Okulda arkadaşlarınızla ilgileriniz nasıldı? En âlâ arkadaşınız var mıydı?
7. Karşı cinsle çıkmaya nasıl başladınız? Erkek yahut kız arkadaşınız var mıydı?
8. Artık arkadaşlarınız var mı? Ne kadar yakınlar?
Cinsellik Bağı
Çift bağlantısında cinsellik bağının kıymeti çok aşikârdır. Pek çok çift için cinsel dilek onları evliliğe götüren
nedenlerden biridir. Öte yanda biliyoruz ki birbirini cinsel olarak arzulayan sevgililerden pek birçok
evlenmemekte ve birtakım çiftler ise cinsel dilek ilgilerinde çok değer taşımamasına karşın evlenmeye karar
vermektedirler. Kimi çiftlerde ise dilek ve seks o denli kıymetli bir bağ oluşturur ki boşandıktan sonra bile
cinsel ilgilerini sürdürürler.
Bu bağın gücü, alakanın evresi ile bireylerin hangi yaş döngüsünde olduklarına bağlı olarak değişiklik
gösterir. Cinsel çekicilik en çok nişanlılık periyodunda değer kazanır. Evliliğin kendisi çoklukla cinsel
isteğin şiddetinde değişikliğe yol açar; bu değişimin istikameti evliliği özgürlüğü azaltan mı ya da çoğaltan
bir şey olarak mı algılandığına bağlıdır. Çocukların doğumu ve bakımı çiftin cinsel ömründe bir
azalmaya yol açar, yuvanın çocuklardan boşalması ise çiftin cinsel hayatında bir rönesans yaşatabilir.
Şayet cinsel dilek hastalıklar, cinsel etkinlikler üzere nedenlerden olumsuz etkilenmez ise, cinselliğin formu
değişse bile bu bağ yaşlılığa kadar sürebilir. Kimi çiftler birbirlerine yıllarca tutku duyabilirler. Doğal
olarak tutkunun ehemmiyeti ve hisler bayan ve erkek için değişiklik yaratır.
Cinselliğin çiftin üyeleri için ehemmiyeti ispat gerektirmez. Meğer birtakım kültürlerde çocuk üretmek için eşle
yaşanan cinsel keyif ikincil bir değer taşır. Dilek ile cinsel davranışı başka ayrı ele almakta fayda bulunur.
İstek çok çabuk parlayan bir “kimya” olarak görülür. Bireyler pek çok istikametten uygun görülse de bir eşe
karşı istek duymaya kendileri zorlayamazlar; birebir biçimde kendilerine hiç uygun olmayan bir şahsa
duydukları istekten da kurtulamazlar.
Bir çiftin cinsel ömrü inancın sarsılması yahut hayatta kendine hürmete yol açacak bir muvaffakiyet üzere
cinsellik dışı olaylardan ziyadesiyle etkilenebilir. Sıklıkla cinsel içerikli olarak görülen bir sorun
bağlantıdaki yetersizlikler, birinci teşebbüsü kimin yapacağı sorunu, beğenilmeme kaygısı yahut gebe kalma
korkusu üzere diğer sıkıntıları içerebilir. Bütün bunlar terapi sırasında halledilebilir. Öte yanda cinsel
dileğin temel kimyasını değiştirmek imkansız değilse bile epey zordur.
Bir çiftin cinsel bağlarını değerlendirmelerine yardımcı olabilecek sorular :
1. Eşinizi arzuluyor musunuz? Birbirinize duyduğunuz isteğin kıssası nedir?
2. Cinsel münasebete girmeye nasıl karar verirsiniz? Birinci teşebbüsü kim başlatır? Bu her vakit bu türlü midir?
3. Cinsel bağlarınızın genel seyri nasıldır?
4. Cinsel bağlantılarınızdan hoşlanıyor musunuz? Orgazm oluyor musunuz?
5. Eşiniz sizin için tatmin edici mi? Size istediğiniz yansıları veriyor mu?
6. Cinsel bağlantılarınızda ne üzere değişiklikler yaşadınız?
7. Cinsel bağlarınız nasıl gelişebilir?
Karar/ Kendini Adama Bağı
Evlilikten çıkış, bu boşanma çağında bile zordur ve bu karar çoklukla uzun uzun düşündükten sonra
alınır. Geçmişte ve günümüzde pek çok kültürde, kiminle evlenileceğine ebeveynler ve evlilik
çöpçatanları karar verirdi. Günümüzde, romantik aşka kıymet veren kültürlerde bile beşerler öylesine aşık
olup, evlenip, sonsuza kadar memnun olmazlar. Bizler tartışmacıyız. Biriyle çıkmak ilgi kurmak yahut
evlenmek isteyen bireyler nasıl biri ile bağa girdiklerini pahalandırmak istiyorlar. Bu kıymetlendirme
daha başlangıçta yapılıyor ve münasebet boyunca sürüyor. Şahıslar tıpkı vakitte kendilerini ve evliliğe hazır
olup olmadıklarını ve eşleri ile nasıl bir evlilik yürütmek istediklerini de değerlendiriyorlar. Elbet
evliliğe uygunluk kriterleri evlenme -ebeveyn meskenini terk etme ve çocuk sahibi olma- isteğinin şiddetinden
etkilenmektedir. Bulgular göstermektedir ki hem bayanlar hem de erkekler evlenme kararında “denge
teorisi” olarak isimlendirilen bir şeyi kullanmaktadırlar. Neler verebileceklerini, neler alıyor olduklarını
değerlendirirler ve bu alış verişin eşit bir istikrarda olmasını isterler.
Evlilik sorunların tahlili, birbirine bakım, yoldaşlık ve cinsel partner olma konusunda uzun vadeli bir
karşılıklı adamayı gerektirir. Gencin evlendiği eş orta yaşta yahut yaşlılıkta tıpkı kişi değildir, birebir biçimde
kişinin kendisi de tıpkı kalmaz. Her biri değişir ve bir başkasını değiştirir. Kişinin içinde yaşadığı kültür de
değişir.
Eşler birbirinin bağlılık yeteneğini sınar. Arkadaşlarına, dinine, mesleğine ve kendi ailesine hayat uzunluğu
bağlı olan eşlerin evliliğinin geleceğini, sık sık yer değiştiren, eski arkadaşlarını terk eden, değişik dinleri
deneyen, hayatında dengeli hedefleri olmayan bireylerin evliliğine nazaran daha farklı kıymetlendiririz.
Karar/Kendini adama bağı daha fazla kendini kıymetlendirme gerektirir, bu nedenle daha evvelki dört
bağdan daha bilişseldir. Evlenme kararı kişinin ömründe verdiği en kıymetli ve en sıkıntı kararlardan biridir.
Kişinin kendini ve kanılarını bilmesini gerektirir.
Kişi nasıl biri ile evleniyor oyduğunu ve bu kişinin yıllar sonra nasıl biri olacağını kendine sormalıdır. Bu
kişi emniyetli biri midir, gelecekte nasıl biri olacaktır? Bu kişi beni ve çocuklarımızı –hastalıkta ve
sağlıkta-umursayacak mı? Şayet maddi durumumuzda değişiklikler olursa bu kişi tekrar benimle olacak mı?
Ben “65”yaşıma gelip artık cazibeli olmadığımda beni hala sevecek mi? Bunu yapmayı istiyor mu? Bu
soruları cevaplamak yaş, eğitim, din ve etnik farklılıklar olduğunda – kişinin ayrıyeten yapması gereken
ahengi da değerlendirmesini içerdiği için- daha da zorlaşır.
Evlilik bağlılığına karar verdiklerinde çiftler çoklukla evlilikte kararların nasıl verileceği konusunda üstü
kapalı bir formda bir muahedeye varırlar. Yakın vakitlere kadar bayanlar “ sevgi, hürmet ve uyma”
konusunda kelam verirlerdi. Bu açıkça kararları verecek olan kişinin erkek olacağını ima eder. Böylesi bir
muahedenin eşit olmadığı çok açıktır ve bu dengeyi yeni tertibe sokmak için çok şey yapılmıştır. Bilindiği
üzere, hala pek çok karar adetlere dayalı rol tariflerine nazaran alınır ve çiftlerin kararları kendi yetenekleri
ve ilgilerine nazaran nasıl alacaklarını öğrenmeleri gerekir.
Her evlilik bireylerinin geçmişte karşı karşıya kaldıkları eşitsizliklerle yüzleşmek ve hesaplaşmak
zorundadır. Şayet eşlerden biri kendi ailelerinde başkasına nazaran daha avantajlı koşullarda yetişti ise başkasını
“kurtarma” kelamı de faktörlerden biridir. Her ne kadar geçmiş adaletsizliklerin tesiri bugünün geçmiş
olarak algılanması üzere bir kapsam karışıklığı yaratsa da, geçmişteki adaletsizlikleri artık değiştirme
gereksinimi pek çok beşere manalı ve haklı gelir.
Ömür boyunca, eşitlik istikrarı, yani kimin evlilik için daha fazla şey yaptığı hiçbir vakit tıpkı seviyede
olmayacak
tır, lakin pek çok çift, her iki eşin çabalarının de uzun vadede birbirine eşitlenmesi için
uğraşacaklarını varsayarlar. Katkılarının bir gün fark edileceğini ve eşlerinin de tıpkı oranda katkıda
bulunmak için uğraşacağını ümit ederler ve beklerler.
Çiftlerin karar verme/kendini adama bağını değerlendirmeye yardımcı olabilecek sorular:
1. Eşinin hakkında bildiğin hangi özellikler onunla evlenme kararı almana neden oldu?
2. Onun nasıl bir eş olacağını bekliyordun? Beklediğinden nasıl farklılıklar gösterdi?
3. Nasıl bir yaşama sahip olmayı bekliyordun? Yaşantın beklediğinden nasıl farklı?
4. Eşinin sana adil davrandığını düşünüyor musun?
5. Bununla ilgili geçmişte ne kadar tartışma yaşadınız? Artık?
6. Kendini evliliğe ne kadar adamış buluyorsun? Bu bağlılığın değişti mi? Ne kadar ve ne vakit?
7. Bu değişimi kendine nasıl açıklıyorsun? Eşine nasıl açıklıyorsun?
Aile ve Toplumsal Alakalar Bağı
Bu son bağ başkalarından farklıdır. Birincisi çiftin ötesine geçer ve çocukları, geniş aileleri, arkadaşları,
komşuları ve akrabaları, dini ve ülkeyi kapsar. İkincisi bu bağın başka bağların bir türevi mi, yani bağlılık,
arkadaşlık, karar/kendini adama üzere bağların bir birleşimi mi yoksa kendi başına bağımsız bir bağ mı
olduğu açık değildir. Her halükarda çiftler çocuklarına, arkadaşlarına, geniş ailelerine yahut daha geniş
toplumsal münasebetler ağlarına çok güçlü sevgi, adanmışlık ve sadakat ile bağlıdırlar. Bu sadakat çiftleri ya
birbirine daha fazla yaklaştırır ya da ayırır. Kur yapma devresinde bu bağ başkalarına nazaran daha az göze
çarpar; evlilik merasimlerini planlarken bu bağların her iki tarafın aileleri için de ne kadar derin olduğu
ortaya çıkar.
Toplumsal münasebet ağı bağının gelişimsel habercisinin ne olduğunu tanım etmek güçtür. Her ne kadar herkes bir
aile, komşular, din, etnik küme üzere daha geniş toplumsal bir ağın işinde doğmuş olsa da bu kümelerle bağın ne
vakit ve nasıl kurulduğu açık değildir. Beşerler olgunlaştıkça okul, iş ve çeşitli tertiplerle da
haşir neşir olurlar. Bu ağlarla kurulan bağın kuvveti değişkendir; birtakım şahıslar belirli kümeler içinde
kendilerine kök salmaya çok istekliyken kimileri zorlanırlar. Kök salma isteğine şu cümle âlâ bir örnektir,
“Kendi dinimden diğeri ile evlenmem.”
Bu bağın değeri kur yapma devrinde görülebilir. Bir çift birinci tanışma periyodunu geçtikten sonra
ekseriyetle birbirlerini arkadaşları ile tanıştırırlar. Bu değerli bir sınamadır, zira beşerler ortak ilgileri,
inançları ve yeterlilikleri nedeni ile dost olurlar. Bir kişinin arkadaşlarının o kişinin sevgilisini kabul
etmesi kıymetli bir mevt lamadır; zira kişi arkadaşları ile sevgilisi ortasında tercih yapmak zorunda
kalmaz. Bu sınama daha sonra sevgilinin aile ile tanıştırılması ile sürdürülür.
Çiftin toplumsal münasebetler ağı birleşip geliştikçe bu bağda güç kazanır. Fakat bu ağ engelleyici de olabilir.
Çiftin geniş aileleri içindeki uyuşmazlıklar evlilik içinde gerilime yol açabilir. Eşlerin bu uyuşmazlıklarda
arabulucu olmaları hatta yan tutmaları istenebilir. Şayet biri eşinden ayrılır yahut eşini kaybederse
çoklukla paylaşılan toplumsal takviye sisteminin kıymetli bir kısmını de kaybeder. Boşanmanın en kıymetli
gerilim kaynaklarından biri boşanma nedeni ile sevdiğiniz ve güvendiğiniz başka şahısları de kaybetme
ihtimalidir. Çocuklar hala beni sevip, sayıp, ziyaretime gelecek mi? Komşular taraf tutacak mı? Tıpkı
yer ve ortamlara gitmeye devam edebilir miyim?
Çiftlerin toplumsal bağı hakkında bilgi edinmede faydalı olabilecek sorular:
1. Sizin için kıymetli olan öteki kişiler- çocuklar, aile üyeleri, arkadaşlar, meslektaşlar- kimlerdir? Kimi
dini kurumlar, kulüpler sizin için kıymetli midir?
2. Çocuklarınızla olan ilginizde her biriniz onlarla nasıl alakalar içindesiniz? Eşinizi bir anne/ baba
olarak nasıl buluyorsunuz?
3. Başka ayrı arkadaşlıklar mı kurarsınız, yoksa ortak arkadaşlarınız var mı?
4. Kime güvenip dayanabileceğinizi düşünüyorsunuz? Birey olarak? Çift olarak?
5. Birbirinizin ailelerince ve arkadaşlarınca kolay bir biçimde kabul edilmiş miydiniz?
6. Birbirinizin ailesi ve arkadaşları ile artık ki bağlarınız nasıl?
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0