İnsanın karşısındaki bireye nasıl baktığı çok kıymetli. Zira, bireyin toplumdaki yeri ona nasıl davranıldığıyla ve kişinin nasıl görüldüğüyle belirleniyor. Tabiatımız gereği, ister istemez genellemeler yapıyor; karşımızdakileri çeşitli önyargılarla kıymetlendiriyoruz. Bu kategorik yaklaşımlar bizi bir kadro beklentilere itiyor; beklediğimizi bulamayınca hayal kırıklıkları yaşıyoruz. Her türlü tesire açık olan çocuklar ve gençler bundan olumsuz etkileniyor.
Olumlu beklentiler olumlu sonuçlar doğurur. İşte buna hoş bir örnek: Rastgele bir ilköğretim okulunu ziyaret eden bir küme araştırmacı psikolog, bir genel toplantı yaparak; okulda öğrencilere bir test uyguladıklarını, uygulama sonuçlarına nazaran hazırladıkları başarılı ve başarısız öğrencilere ilişkin listeleri değerlendirdiklerini, eğitim öğretim faaliyetlerinin bu listeler doğrultusunda yürütülmesini istemişler. Devir içerisinde başarılı öğrencilere yeterli bir program uygulayarak sahiden âlâ bir muvaffakiyet yakalanmış; başarısız diye kabul edilen öğrencilere de daha hafif bir program uygulanmış ve onlar da gereğince başarılı olamamışlar. Araştırma kusursuz sonuçlar da harika; fakat işin acı tarafı periyot başında rastgele bir testin uygulandığı yok ve rastgele bir araştırmada yok. Cetlerimiz ne hoş söylemiş: bir adama kırk gün meczup deren meczup olurmuş.
O halde insan çok kompleks bir varlık ve zekâ, öteki pek çok ruhsal değişken üzere, direkt gözlenemeyen çok karmaşık yapılardan biri…
Zekayı objektif olarak ölçülmeye çalışmak yanlışsız; lakin zekayı sonlu bu kadar dar yaklaşımlarla ele almak insan gerçeği ile örtüşmemektedir. Gardner’a nazaran zeka, kültürel kıymetleri kavrayabilme, yeni şeyler üretebilme ya da sorun çözme biçimindeki insan yeteneğidir.
“Çoklu Zeka Kumarı” ile birlikte klâsik zekâ testi ve tanıtımı da tarihe karışmaktadır. Bu kuramı birinci kere ortaya çıkaran Profesör Howard Gardner’dır. Harvard Üniversitesi’nde nöro-psikolog olan Gardner 1983 yılında yazdığı “Aklın Çerçeveleri isimli kitabında; zekânın, matematik ve lisan olarak iki değil, sekiz tipi olduğunu savundu. Böylelikle müzik, spor, dans ve tabiatta kendini gösterenlerin de zeki oldukları ortaya çıktı.
Çoklu zeka kuramında şu ana kadar bulunan sekiz zeka alanı var. Bu sekiz alan her beşerde mevcut olmakla birlikte bunlardan biri yahut kimileri öteki alanlara nazaran daha fazla gelişmiştir. Her insan baskın olduğu alanlara nazaran daha fazla gelişmiştir. Her insan baskın olduğu alanlarda daha başarılı olabilir ve daha yeterli öğrenebilir.
Okullarda sayısal derslerde başarısız olan öğrencilere zeka düzeyi düşük olarak bakılır. Sanki gerçekte bu türlü bir şey var mı? Günümüzde birinci sınıf zeka, sayısal dersler ve sayısal yüklü meslekler, ikinci sınıf zeka, sözel dersler ve meslekler olarak görülmekte sanatsal meslekler ise hobi olarak nitelendirilmektedir. Bu durumda aileler çocuklarının birinci sınıf zekaya sahip olmalarını istemekte ve bu doğrultuda çocuklarının sayısal derslerde başarılı olabilmeleri için özel kurslar ve özel dersler aldırmaktadır. Bütün bunların sonucunda çocuk tekrar başarısız olursa bu sefer olumsuz kanılar oluşmakta, zekanın fazla olmadığından ötürü başarılı olamadığı anlaşılmaktadır. Halbuki ki muvaffakiyet sağlayacağı alana yönlendirilen birebir çocuk istenilen başarıyı sağlayacaktır. Fakat bütün bunlar yapılmamakta ve çocuklarımızın kabiliyetleri ortaya çıkamamaktadır.
Aşağıda, Profesör Howard Gardner’ın geliştirdiği çoklu zeka özelliklerinin bir yahut birkaçının baskın özelliklerini taşıyan bir öğrenci o alanla ilgili mesleklerde daha başarılı olabilir.
ÇOKLU ZEKA ÖZELLİKLERİ
1. SÖZEL – LİSAN ZEKASI
Anadili yahut diğer bir lisanı kullanma kapasitesi ve niyetlerini diğerlerinin anlayacağı halde tabir edebilme kapasitesidir. Yazılı ve kelamlı lisan kullanımı, ezberleme ve hatırlama kabiliyetleri gelişmiştir, isimleri, yerleri, tarihleri âlâ ezberlerler, esprilidirler, ikna edicidirler, konuşmayı severler ve hitabetleri güzeldir, söyleyerek, duyarak ve görerek öğrenirler, okumayı, yazmayı severler. Genelde; şair, muharrir, öğretmen, gazeteci, siyasetçi ve hukukçuların lisan zekası çok gelişmiştir.
2. MANTIKSAL / MATEMATİKSEL ZEKA
Neden-sonuç bağı kurabilme, bir şeyin çalışma prensiplerini ortaya koyabilme ve numaralarla oynama kapasitesidir. Soyut fikir gelişmiştir. Tümevarım / tümdengelim düşünebilirler, sayısal ve mantıki alakalar kurma, sayıları tesirli kullanma, sorunlara bilimsel tahliller üretme ve kavramlar ortasındaki münasebetleri ayırt etme, sınıflama, genelleme yapma yetenekleri gelişmiştir. Genelde; matematikçiler, bilim adamı, muhasebeci, istatikçi ve bilgisayarcıların matematiksel zekası çok gelişmiştir.
3. GÖRSEL ZEKA
Boşluğu zihinde canlandırabilme yeteneğidir. Okyanusta rotasını tayin edan kaptan, satranç oyuncusu ve heykeltıraşın uzamsal zekası üstün şahıslardır. Üç boyutlu düşünme en kıymetli özelliğidir. Objeleri yanlışsız bir biçimde algılayabilir ve objeler ortasındaki alakaları fark edebilirler. Görselleştirme yeteneği gelişmiş olup imgeyi oluşturup değiştirebilirler. Boşlukta taraf tayin edebilirler. (Çöl, orman, deniz) Renk hal ve çizgilere karşı hassastırlar. Görselleştirerek, hayal kurarak, fotoğraf ve renklerle çalışarak öğrenirler. Sinema seyretmeyi, konut aletleriyle oynamayı severler. Genelde; ressam, mimar, izci, rehber, fotoğrafçıların görsel zekası çok gelişmiştir.
4. MÜZİKSEL / RİTMİK ZEKA
Bu zekaya sahip beşerler ritimleri algılama ve tekrar oluşturmada ustadırlar. Bir müziğin ritmini basitçe yakalayabilirler. Bu beşerler yeni öğrendikleri bir lisanın söylemini yakalama ve kullanmada çok yeteneklidirler. Ses tonu kalitesine hassaslık vardır, güfte yazma, beste yapma kabiliyetleri gelişmiştir. Seslere, ritim, nota ve ahenge karşı hassastırlar, müzik çeşitlerini ayırt edebilirler, birden fazla vakit ya bir müzik söylüyorlardır ya da melodi mırıldanıyorlardır, müzik söylemeyi müzik aleti çalmayı severler, ritim, melodi ve müzik ile öğrenirler. Genelde; müzikçi, bestekar, müzisyenlerin ritmik zekası çok gelişmiştir.
5. BEDENSEL / KİNESTİK ZEKA
Vücudunu son derce hassas ve tesirli halde kullanma yeteneğidir. Beden hareketlerini denetim edebilme ve ellerini ustalıkla kullanabilme kapasitesidir. Beyin ve vücut irtibatı gelişmiştir, ustalıkla taklit yapabilirler, istikrar ve esneklik istikametleri yeterlidir, güçlü dokunma hisleri vardır, el marifetleri gelişmiştir, vücut lisanını yeterli kullanırlar, sportif aktiflikleri severler, duyu organlarıyla dokunarak, tadarak, yaşayarak öğrenirler. Genelde; sportmenler, dansçı, heykeltıraş, cerrah, aktör, pandomin sanatkarlarının bedensel zekası çok gelişmiştir.
6. TOPLUMSAL ZEKA
İnsanların hislerini, niyetlerini motivasyonlarını, karakterlerini, ilgi, muhtaçlık ve beklentilerini manaya ve kıymetlendirme kapasitesidir. Bu beşerler düşünme ve akıl yürütmede çok yeteneklidirler. Oburlarının bakış açısıyla bakabilirler, küme içinde başarılı kurabilirler, beşerler ortasındaki farklılıkları fark ederler, başka insanların muhtaçlık ve beklentilerini fark ederler, mimik, jest, ve sese hassaslıkları vardır. Çok arkadaşı vardır, bir çok kümenin üyesidir. Toplumsal aktifliklerin düzenleyicisidir. Paylaşarak, işbirliğiyle, karşılaştırarak, ilişkilendirerek öğrenirler. Konuşmayı severler. Genelde; psikolog, rehber uzman, öğretmen, siyasetçilerin toplumsal zekası ç
ok gelişmiştir.
7. BENLİK / İÇSEL ZEKA
İnsanların kendi his ve fikirlerinin farkında olma, sınırlılıklarını bilme, kendi iç dünyası ile irtibatlı olma, kim olduğu ne yapabileceği, neyi yapamayacağı ve sınırlılıklarının farkındadırlar. Kendine tanımada, iç dünyası üzerine ağırlaşmada ustadırlar. Hislerdeki değişimi fark edebilir ve tabir edebilirler. Yüksek seviyede (İlişkisel) düşünürler. İç güdüleriyle hareket ederler. Kendi kendini motive/disipline etme yetenekleri gelişmiştir. Niyetli ve hassas insanlardır. Kendi başına, ferdî projelerle, kendi suratında öğrenirler. Genelde; sanatçı, din adamı, psikoterapist, toplumsal hizmet uzmanlarının içsel zekası çok gelişmiştir.
8. TABİAT ZEKASI
Doğayı, doğal kaynakları ve doğal olayları izleme, manaya; bitkileri ve hayvanları manaya, ayırt etme ve sınıflama kapasitesidir. Hayvanlara karşı ilgileri vardır. Toprakla meşgul olmayı, bitki, çiçek yetiştirmeyi severler. Etraf şuuru gelişmiştir, mevsim ve iklim olaylarına ilgileri vardır. Tabiat ile ilgili koleksiyonu vardır. Konuşmalarında bol bol doğal hayattan örnek verirler. Araştırarak, inceleyerek, müşahede yaparak öğrenirler. Genelde; biyolog, jeolog, çiçekçi, arkeolog, meteorologların tabiat zekası çok gelişmiştir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0