Çocuğum çok zeki diye sevinmeli miyim?
Zeka öteki bir ismiyle zihin güçü zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara ahenk sağlama ve yeni tahlil yolları bulabilme yeteneğidir. Öbür bir deyişle zeka, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir. Zeka öğrenme, algılama, yargılama, hafıza, düşünme, çözümleme, toplumsal bağlantı üzere bir çok süreçlerde belirleyici rol almaktadır. Söz manası Arapçada pırıltı, ateşin parlamasıdır.
Zeka gelişimi bebeğin doğumu ile başlar ve hayatın ileriki devrine kadar gelişir. Ömrün birinci 4-5 yılı zeka gelişiminde değerli yere sahiptir. Zekanın belirleyicileri, genetik kalıtım (ırsiyet) ve çevresel faktörler olarak sıralanabilir. Çevresel faktörler içerisinde eğitim, arkadaş ortamı, yaşadığı yer vs. sayılabilir.
Zeka, çocuk gelişiminde ve etrafıyla ahenk içinde yaşamasında değerli role sahiptir. Akademik muvaffakiyetin sağlanmasıyla birlikte sağlıklı insan ilgilerinin kurulmasında da zekanın hissesi büyüktür.
Zeka birebir vakitte insanın karşılaşacağı sorunları aşabilmesinde de başrol alır. Sağlıklı bir zekaya sahip insanların psikiyatrik hastalıklara yakalanma riski düşük, yakalanan insanlarda hastalıktan kurtulma oranı ise yüksek bulunmuştur.
Zeka değerlendirmesi klinik müşahede ve zeka testleriyle yapılmaktadır. Çocuklarda yaş ilerledikçe zeka testlerinin yanılma hissesi azalıyor ve objektifliği artıyor. Zeka testlerinin sonuçları IQ puanı olarak yansır. 90-120 olağan hudutlarda zeka olarak kabul ediliyor ve toplum ortalamasını yansıtıyor.
Kabaca 90 altındaki IQ puanı zeka geriliğine, 120 üzerindeki puanlarsa üstün zekaya işaret eder. Çoklukla bütün toplumlarda üstün zekalıların oranı birebirdir ve toplumun yaklaşık %3’ünü oluştururlar.
Çocuğun üstün zekalı olduğu nasıl anlaşılır?
Çocuğun üstün zekalı olduğu hayatın birinci yıllarında muhakkak olmaya başlar ve ilerleyen yaşlarda barizleşir. Üstün zekalı çocukların birinci özellikleri gelişim basamaklarını erken geçmeleri ve öğrenme ve taklit marifetlerinin uygun olmalarıdır. Örneğin bir çocuğun erken periyotta ismine cevap vermesi, konuşmasının erken olması, yüzleri ayırt edebilmesi üzere özellikler o çocuğun üstün zekalı olabileceğine işarettir. Bu çocuklar etrafını keşfetmeye erken başlarlar ve keşfettikleri şeyleri hedefine yönelik kullanabilirler. İleri yaşlarda çocuğun erken öğrenmesi, öğrenmeye ilgili olması, öğrendiklerini unutmamaları, öğrendikleri bilgileri öteki öğrendikleriyle ilişkilendirebilmeleri beklenilir. Yüksek zekaya sahip çocuğun neden sonuç bağını daha kolay kavraması, detaylara dikkat etmesi ve bu özelliği sebebiyle hayatlarında yenilikler keşfetmesi sıklıkla müşahede edilir. Sağlıklı toplumsal ilgiler kurması, yaşıtları içerisinde liderlik yapması, kendisinden yaşça büyük çocuklarla irtibat kurması üzere özellikler de çocuğun üstün zekalı olabileceğini düşündürür. Üstün zekalı çocuklar 3 yaşına kadar kavramları öğrenebilir, akıcı ve kapsamlı konuşabilir, gördüğü şeyleri detaylı olarak anlatabilir ve hatta uzunca olan şiirleri ezberleyebilirler. Okuma yazma öğrenmeleri okul öncesinde olur ve ikinci bir lisanda konuşmayı öğrenebilirler. Üstün zekalı çocukların yaşıtlarına nazaran sık soru sordukları ve sorularına detaylı ve kapsamlı karşılık almak istedikleri bilinmektedir. Ayrıyeten bu çocuklarda hisleri ayırt etme yeteneği, soyut düşünebilme ve empati kabiliyeti erken gelişebilir. Üstün zekalı çocuklar kardeşleri ve arkadaşlarından seçilirler ve bu onların aile ve toplum içindeki farklı muamele görmelerine yol açabilir.
Anne babalar üstün zekalı çocuklarına nasıl davranmalılar, nasıl bir yol izlemeliler?
Üstün zekalı çocuklar aileleri ve etrafları tarafından fark edildiği vakitten itibaren farklı muamele görebilirler ve bu da onların duygusal olarak yıpratabilir. Ailelerin bu çocuklardan beklentileri de yüksek olmaktadır ve bu beklenti çocuklarda çok korkuya ve kaygıya yol açabilir. Şunu unutmamak lazım ki üstün zekalı çocuk üstün özelliklere sahip makine değildir. Onların üstün olabilecekleri özellikleri yanında zayıf olabilecekleri tarafları de olabilir. Ayrıyeten her çocuk üzere onların da çocukluklarını yaşamaya, eğlenmeye ve sevgiye gereksinimleri var. Bu çocuklar üzerindeki çok baskı ve yüksek beklentiler çocukların sağlıklı bir çocukluk devri geçirmelerini maniler. Bilhassa mükemmeliyetçi ve memnuniyetsiz ebeveyn profili bu çocukların sağlıklı gelişimine pürüz teşkil eder. Bu sebeple çocuğun var olan muvaffakiyetleri alkışlanmalı daha fazla muvaffakiyet için çocuk zorlanmamalıdır. Bunun yerine motive edici teknikler kullanılması çocuğun korkusunu azaltır ve muvaffakiyetini artırabilir. Çok iltifat, övgü bu çocukların egolarını çok kabarmasına ve bu sebeple kibirli, bencil ve narsistik (kendini beğenmiş) olmalarına yol açabilir. Çok yüksek tempoda ve uzun süren eğitim bu çocukların toplumsal gelişimine mani olabilir. Bu sebeple çocukların toplumsal faaliyetlerde bulunmasına, arkadaş alakasına ve etrafındaki şahıslarla irtibat kurmasına imkan tanınmalı, hatta bunlar için teşvik edilmeliler.
Üstün zekalı çocuklar, tahsil hayatları müddetince, yeteneklerinden yararlanabilecekleri ve kendilerini gösterebilecekleri bir eğitim modeliyle karşılaşamazlar ve gerek ailesi gerekse etrafı tarafından desteklenmezlerse yeteneklerini geliştirme imkanı bulamadıkları üzere var olan kabiliyetlerinde körelme riski de bulunmaktadır. Bu riskle karşılaşmamak ve yeteneklerinin atıl duruma düşmemesi için çocukların erken keşfedilmeye gereksinimleri vardır. Erken tanılama, çocuğun yeteneklerini geliştirebileceği bir eğitim modeliyle eğitim görme bahtını arttıracak; böylelikle de yeteneklerinin atıl duruma düşmesinin önüne geçildiği üzere ileride ortaya koyacağı bilimsel ve sanatsal eserlerin önü de açılacaktır.
Üstün zekalı çocukların tanılanmasında, ebeveyn-öğretmen ortak çalışmasının sağlanması gerekir; bu ortak çalışma, keşfedilmenin erken ve hakikat yapılmasını sağlamanın yanında, bu çocukların zihinsel, bedensel, duygusal ve toplumsal açılardan gelişmelerinde de değerli katkılar sağlar.
Üstün zekalı çocukların yeteneklerini geliştirebilmelerine yönelik verilecek eğitimin yanı sıra, kendilerine uygun imkanların sağlanmasına da gereksinimleri vardır. Örneğin okul öncesinde üstün zekalı bir çocuğun yeteneklerini geliştirebilmesine ortam ve imkan sağlamanın yollarından biri de onun anaokuluna gitmesini sağlamaktır. Çocuk, anaokulunda yeteneklerini gösterebileceği, zihinsel ve fizikî gücünü ortaya koyabileceği çeşitli etkinlikler ve imkanlarla karşılaşır.
Üstün zekalı çocuklar, farklı yaş gruplarındanve farklı sınıflara devam eden, kendileriyle benzeri özelliklere ve yeteneklere sahip çocuklarla bağlantı kurmaya muhtaçlık duyarlar; bu nedenle onlara, okullarındaki sınıf ve kulüp çalışmalarına katılma imkanları sağlanmalıdır. Ayrıyeten bu çocuklar, daha fazla bilgiye ulaşabilmek için kaynak çeşitliliğine muhtaçlık duyarlar. Bu çeşitliği sağlayabilmek için bilgisayar, kütüphane ve çeşitli atölyelere muhtaçlık duyulmaktadır.
Üstün zekalı çocuklar, daima birebir faaliyetlerde bulunmaktan hoşlanmazlar ve bu mevzuda yansılarını sık-sık lisana getirirler. Bu nedenle onların yeteneklerini ortaya koyabilecekleri ve geliştirebilecekleri farklı etkinliklerle ilgilenmeye gereksinimleri vardır. Ailelerin bu farklılıkları sağlamaları konusunda hassas davranmaları, elleri
ndeki bütün imkanları seferber etmeleri gerekir.
Üstün zekalı çocuklar, okuldaki derslerini fazla uğraş harcamaksızın takip edebildikleri için, tahsil hayatları boyunca uzun periyodik, sistemli ve planlı ders çalışma alışkanlığı kazanamazlar. Bu nedenle, onların eğitim yaşantılarının başından itibaren tertipli ve planlı çalışma alışkanlığını kazanma konusunda rehberliğe muhtaçlıkları vardır.
Bütün bunların yanında unutulmamıdır ki üstün zekalı çocuklarda da çeşitli psikiyatrik sorunlarla karşılaşabilir. Tarihte de birçok örneği olduğu üzere birçok dahi beşerler öğrenme zahmetleri, konuşma zorlukları, dikkat sorunları vs. üzere birçok psikiyatrik hastalıklara maruz kalmışlar. Bu sebeple üstün zekalı çocukların da uygun bir aile ve öğretmen müşahedesinde olmaları ve gerektiğinde uzman yardımı almaları gerekmektedir.
Bu yararlı oldu mu??
0 / 0